 |
| Vườn bưởi tại nhà vườn Hoa Quả Sơn xã Lục Ngạn (Bắc Ninh). |
| Ảnh: Việt Hùng/TTXVN |
Tính lũy kế từ năm 2017 đến nay, Bắc Ninh đã chuyển đổi cơ cấu cây trồng hơn 12.412 ha đất trồng lúa. Trong số này, diện tích chuyển sang các loại cây trồng hàng năm đạt trên 3.635 ha; chuyển sang trồng cây lâu năm trên 7.632 ha; và chuyển đổi sang mô hình lúa – thủy sản đạt hơn 1.145 ha. Việc chuyển đổi tập trung tại các địa bàn có điều kiện phù hợp về thổ nhưỡng, nguồn nước và nhu cầu thị trường, góp phần hình thành các vùng sản xuất hàng hóa tập trung.
Chuyển đổi cơ cấu cây trồng là giải pháp quan trọng nhằm thực hiện cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững và tăng thu nhập cho người dân nông thôn. Việc chuyển đổi giúp nông dân chủ động lựa chọn cây trồng phù hợp điều kiện canh tác, tận dụng lợi thế đất đai – khí hậu và giảm thiểu rủi ro trước tác động của thời tiết.
Từ việc chuyển đổi, cùng với đồng bộ các giải pháp, nhiều vùng sản xuất tập trung quy mô lớn, giá trị kinh tế cao đã hình thành trên địa bàn tỉnh. Điển hình như vùng sản xuất vải thiều, vùng cây có múi cho thu nhập từ 300–500 triệu đồng/ha/năm; vùng rau an toàn tập trung đạt 350–400 triệu đồng/ha/năm; mô hình trồng sen mang lại giá trị 300–400 triệu đồng/ha/năm; mô hình trồng dược liệu cho giá trị từ 400–500 triệu đồng/ha/năm.
Nhiều sản phẩm đặc trưng của địa phương Bắc Ninh đã xây dựng được thương hiệu, khẳng định vị thế trên thị trường trong nước và xuất khẩu như: vải thiều Lục Ngạn, ổi Tân Yên, bưởi Lục Ngạn, cam Lục Ngạn, na dai Lục Nam; chè Bản Ven, rau cần Hoàng Lương… Những sản phẩm này không chỉ đem lại thu nhập ổn định cho nông dân mà còn góp phần quảng bá hình ảnh nông nghiệp Bắc Ninh trên thị trường.
 |
| Du khách tham quan vườn bưởi của gia đình ông Nguyễn Văn Hữu ở phường Chũ (Bắc Ninh) |
| Ảnh: Việt Hùng/TTXVN |
Vùng vải sớm Phúc Hòa, tỉnh Bắc Ninh là một trong những vùng điển hình cho hiệu quả của việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Bí thư Đảng ủy xã Phúc Hòa Nguyễn Huy Ngọc cho biết, địa phương từng là vùng trung du miền núi với địa hình đồi gò phức tạp, ruộng bậc thang xen kẽ, đất cao cạn nên năng suất cây trồng thấp, đời sống nông dân gặp nhiều khó khăn.
Trước đây, phần lớn diện tích chỉ là trồng lúa hoặc vườn tạp, thu nhập đạt 50–70 triệu đồng/ha/năm. Thực hiện chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ năm 1997, xã đã mạnh dạn lựa chọn vải thiều sớm làm cây chủ lực. Đến nay, địa phương phát triển khoảng 720 ha vải sớm, sản lượng đạt hơn 7.200 tấn/năm, cho thu nhập bình quân 200–300 triệu đồng/ha/năm, cao gấp 4–5 lần so với trước khi chuyển đổi.
Kết quả này khẳng định hướng đi đúng đắn của địa phương. Hiện nay, vải sớm Phúc Hòa được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP, đảm bảo chất lượng quả to, mọng nước, an toàn thực phẩm, đủ điều kiện xuất khẩu sang các thị trường khó tính như EU, Mỹ. Nhiều vườn đã được cấp nhãn hiệu tập thể, gắn mã vùng sản xuất, tạo thuận lợi trong tiêu thụ và truy xuất nguồn gốc. Việc ứng dụng kỹ thuật canh tác hiện đại và xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ giúp người dân nâng cao thu nhập, ổn định đời sống và giảm thiểu rủi ro thị trường - ông Ngọc chia sẻ.
Ông Trần Đức Hanh, hộ trồng vải ở thôn Thái Hòa, xã Phúc Hòa cho biết, hiệu quả từ chuyển đổi sang cây vải sớm thể hiện rất rõ so với giai đoạn còn trồng lúa, làm vườn tạp. Trước đây, mỗi năm gia đình ông chỉ thu được vài chục triệu đồng từ các loại cây trồng nhỏ lẻ, chi phí nhiều mà rủi ro cao. Khi chuyển sang trồng vải và áp dụng quy trình chăm sóc tập trung, thu nhập tăng gấp nhiều lần. Chỉ với hơn 1 ha vải, năm nay gia đình ông Hanh thu khoảng 10 tấn quả, khoảng 300 triệu đồng, cao hơn rất nhiều so với trước.
Theo ông Hanh, hiệu quả kinh tế không chỉ đến từ năng suất mà còn từ chất lượng khi sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP giúp quả vải có mẫu mã đồng đều, cùi dày, ngọt đậm nên bán được giá cao ngay từ đầu vụ. Nhờ tiêu chuẩn này, vải Phúc Hòa dễ dàng vào các hệ thống siêu thị lớn, thậm chí xuất khẩu sang thị trường khó tính. Người trồng yên tâm đầu tư hơn, không lo bị ép giá như trước. Bên cạnh giá trị kinh tế, việc chuyển đổi còn giúp cải tạo đất, giảm dùng thuốc bảo vệ thực vật, bảo đảm môi trường sinh thái — yếu tố mà theo ông Hanh “làm cho nghề trồng vải bền vững hơn và giữ được thương hiệu của vùng”
 |
| Phân loại cam Canh tại thôn Quýt, xã Nam Dương (Bắc Ninh) |
| Ảnh: Việt Hùng/TTXVN |
Phát huy kết quả đạt được, năm 2026 các địa phương trong tỉnh Bắc Ninh đăng ký chuyển đổi 938,3 ha đất trồng lúa sang mô hình sản xuất khác. Trong đó, diện tích chuyển sang trồng cây hàng năm đạt 219,18 ha; trồng cây lâu năm 651,96 ha; và mô hình lúa kết hợp nuôi trồng thủy sản 67,16 ha. Các phương án chuyển đổi được xây dựng trên cơ sở khảo sát nhu cầu thị trường, khả năng sinh trưởng của từng loại cây trồng và điều kiện canh tác của từng địa phương, nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả lâu dài.
Sở Nông nghiệp và Môi trường đang tham mưu UBND tỉnh giao chỉ tiêu cụ thể cho từng địa phương, đồng thời hướng dẫn thực hiện đúng quy trình, thủ tục theo quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp tiếp tục đẩy mạnh tập huấn kỹ thuật, chuyển giao tiến bộ khoa học công nghệ, khuyến khích ứng dụng cơ giới hóa, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.
Tiếp tục thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu cây trồng là giải pháp then chốt để Bắc Ninh hướng tới nền nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh. Sự thành công của các vùng sản xuất tập trung, điển hình như vải sớm Phúc Hòa vừa tạo giá trị kinh tế cao cho người dân, vừa là minh chứng sống động cho hiệu quả chuyển đổi cơ cấu cây trồng, góp phần định hình nền nông nghiệp hàng hóa, bền vững và có thương hiệu.
