Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã xác định rõ mục tiêu đưa khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành động lực chính cho phát triển kinh tế - xã hội. Trong bối cảnh đó, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để thúc đẩy chuyển mình trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, đồng thời đối mặt với không ít thách thức trong việc phát triển khoa học công nghệ một cách bền vững. Chị Nguyễn Thanh Phương, chuyên gia về Trí tuệ nhân tạo (AI) tại Luxembourg, đã có những chia sẻ sâu sắc với phóng viên TTXVN tại Bỉ và Luxembourg về các lĩnh vực tiềm năng mà Việt Nam có thể đột phá, cũng như những bài học quý báu từ Luxembourg mà nước ta có thể tham khảo để thúc đẩy sự phát triển khoa học công nghệ.
Theo chị Thanh Phương, Việt Nam sở hữu những lợi thế vượt trội trong một số lĩnh vực, nếu tận dụng đúng mức, đất nước sẽ có cơ hội tạo ra những bước đột phá đáng kể.
Công nghệ thông tin (CNTT) và chuyển đổi số là một trong những lĩnh vực được chị Thanh Phương đặc biệt nhấn mạnh. Với nguồn nhân lực trẻ, đông đảo và có trình độ cao, Việt Nam có tiềm năng trở thành một trung tâm công nghệ quan trọng trong khu vực. Các doanh nghiệp công nghệ lớn như FPT, VNG, Tiki và hàng loạt startup nổi bật trong ngành CNTT đã chứng minh năng lực của Việt Nam trong lĩnh vực phát triển phần mềm, lập trình, và các ứng dụng công nghệ cao. Bên cạnh đó, chuyển đổi số đang trở thành xu thế không thể đảo ngược và là yếu tố quan trọng trong quá trình nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp, cơ quan nhà nước và các dịch vụ công.
Nông nghiệp công nghệ cao là một lĩnh vực khác có tiềm năng lớn. Chị Thanh Phương cho rằng mặc dù Việt Nam sở hữu thế mạnh trong sản xuất nông nghiệp, nhưng nếu áp dụng các công nghệ tiên tiến như Internet Vạn vật (IoT), Dữ liệu lớn (Big Data) và AI, nền nông nghiệp nước ta có thể bước vào một kỷ nguyên mới, không chỉ nâng cao năng suất mà còn cải thiện chất lượng sản phẩm. Các doanh nghiệp như VinEco, TH True Milk đang là những minh chứng điển hình cho sự thành công của nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.
Năng lượng tái tạo cũng là lĩnh vực mà Việt Nam nắm giữ lợi thế lớn. Với nguồn năng lượng dồi dào từ Mặt Trời và gió, các dự án điện Mặt Trời tại Ninh Thuận, Bình Thuận, và điện gió tại Bạc Liêu, Bình Định đã chứng tỏ tiềm năng phát triển mạnh mẽ của lĩnh vực này. Nếu được đầu tư đúng mức, năng lượng tái tạo sẽ không chỉ góp phần giải quyết nhu cầu năng lượng trong nước, mà còn giúp Việt Nam trở thành một trung tâm xuất khẩu năng lượng xanh trong khu vực.
Ngoài ra, công nghệ sinh học là ngành có tiềm năng lớn nhờ vào nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và thị trường rộng lớn của Việt Nam. Các ứng dụng công nghệ sinh học trong nông nghiệp, y sinh, chế biến thực phẩm và tin sinh học hứa hẹn mang lại những đột phá trong công cuộc phát triển nền kinh tế tri thức.
Chị Thanh Phương cũng chia sẻ một số bài học từ Luxembourg, quốc gia nổi bật với những thành công trong chiến lược phát triển khoa học công nghệ, mà Việt Nam có thể tham khảo.
Xây dựng các cụm đổi mới sáng tạo là một trong những chiến lược quan trọng giúp Luxembourg đạt được thành công trong lĩnh vực khoa học công nghệ. Các cụm đổi mới sáng tạo như Luxembourg House of Financial Technology (LHoFT) hay Technoport là nơi các doanh nghiệp, startup và nhà nghiên cứu hợp tác, chia sẻ nguồn lực và phát triển công nghệ. Việt Nam có thể học hỏi mô hình này và xây dựng các cụm đổi mới sáng tạo ở những thành phố lớn, tạo ra môi trường năng động để thúc đẩy sức sáng tạo và phát triển công nghệ.
Chính sách hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ cũng là yếu tố quyết định giúp Luxembourg duy trì sự phát triển khoa học công nghệ. Chính phủ Luxembourg cung cấp các chương trình ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính minh bạch và dễ tiếp cận cho các startup. Chương trình tài trợ Fit4Start của Luxembourg đã hỗ trợ rất nhiều startup, cung cấp không chỉ vốn mà còn các dịch vụ cố vấn quốc tế chất lượng. Chương trình này giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp phát triển bền vững bằng cách kết nối họ với đội ngũ chuyên gia trong ngành và mở rộng cơ hội hợp tác toàn cầu. Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo mô hình này để triển khai các chương trình hỗ trợ tương tự, nhằm giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ trong nước nhận được nguồn lực cần thiết, từ vốn đầu tư đến sự hướng dẫn chiến lược và kết nối quốc tế.
Một yếu tố quan trọng khác không thể bỏ qua là chuyển đổi số trong dịch vụ công. Luxembourg đã số hóa hầu hết các dịch vụ hành chính, giúp tiết kiệm thời gian, giảm chi phí và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân. Đây là bài học quan trọng mà Việt Nam có thể học hỏi để thúc đẩy quá trình số hóa các dịch vụ công, từ đó cải thiện hiệu quả công việc và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.
Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao
Chị Thanh Phương cũng nhấn mạnh chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực khoa học công nghệ và công nghệ số là yếu tố then chốt trong sự nghiệp phát triển khoa học công nghệ của mỗi quốc gia. Luxembourg đã áp dụng nhiều chiến lược hiệu quả để đào tạo và thu hút nhân tài.
Liên kết chặt chẽ giữa trường đại học và doanh nghiệp là một trong những yếu tố quan trọng. Các trường đại học tại Luxembourg, đặc biệt là Đại học Luxembourg, đã kết hợp với các công ty lớn như Amazon, Deloitte và Cisco để phát triển chương trình đào tạo gắn liền với thực tế thị trường. Đây là mô hình lý tưởng mà Việt Nam có thể tham khảo để cải thiện chất lượng đào tạo, nhất là trong các ngành công nghệ và kỹ thuật.
Thu hút nhân tài toàn cầu cũng là một chiến lược quan trọng. Luxembourg đã thành công trong việc thu hút các chuyên gia công nghệ từ khắp nơi trên thế giới nhờ chính sách thuế hấp dẫn và môi trường làm việc đa văn hóa. Việt Nam có thể áp dụng các chính sách tương tự để thu hút nhân tài từ các quốc gia khác, đặc biệt là trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Một yếu tố khác là đào tạo kỹ năng số cho toàn dân, giúp xã hội dễ dàng thích nghi với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ. Luxembourg đã triển khai các chương trình đào tạo kỹ năng số cho người lao động lớn tuổi, giúp họ tiếp cận công nghệ và nâng cao năng lực làm việc. Việt Nam có thể học hỏi mô hình này để thúc đẩy chuyển đổi số trong các ngành truyền thống.
Chị Thanh Phương cũng nhấn mạnh vai trò của đội ngũ trí thức trẻ Việt Nam ở nước ngoài trong việc đóng góp vào sự phát triển khoa học công nghệ trong nước. Đội ngũ này có thể hỗ trợ chuyển giao công nghệ, chia sẻ kinh nghiệm quản lý từ các quốc gia phát triển về Việt Nam. Họ cũng có thể xây dựng mạng lưới kết nối quốc tế, hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận các thị trường và nguồn lực quốc tế.
Chính phủ Việt Nam cần tạo dựng môi trường thuận lợi cho trí thức trẻ khởi nghiệp, nghiên cứu và sáng tạo. Các chương trình như Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF) cần được mở rộng để thu hút nhân tài trở về. Đồng thời, Việt Nam cũng cần xây dựng môi trường làm việc quốc tế hóa, với chế độ đãi ngộ hợp lý và lương thưởng cạnh tranh, để giữ chân các trí thức trẻ.
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực khoa học công nghệ, với các ngành tiềm năng như CNTT, nông nghiệp công nghệ cao, năng lượng tái tạo và công nghệ sinh học. Học hỏi từ các quốc gia thành công như Luxembourg sẽ giúp Việt Nam rút ngắn khoảng cách và tạo ra những bước đột phá trong công cuộc phát triển khoa học công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và góp phần cải thiện chất lượng sống của người dân./.
Hương Giang
