Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết thực sự là một bước ngoặt chính sách của ngành năng lượng, không chỉ khẳng định phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng sạch là ưu tiên hàng đầu mà còn “mở đường” thị trường điện cạnh tranh, thu hút đầu tư từ mọi nguồn lực xã hội.
* Bước ngoặt chính sách
 |
| Dự án điện mặt trời BIM tại xã Phước Minh (huyện Thuận Nam) đã đưa vào vận hành thương mại. |
| Ảnh: Công Thử-TTXVN |
Bà Lê Mỹ Nga, nguyên Giám đốc dự án - Hội đồng Năng lượng thế giới tại Việt Nam (The World Energy Council) nhận định, Nghị quyết số 70-NQ/TW thực sự là một bước ngoặt chính sách sẽ góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Có thể nói, điểm then chốt là Nghị quyết số 70-NQ/TW đã đưa ra một tầm nhìn mang tính hệ sinh thái khi từ năng lượng truyền thống đến năng lượng tái tạo, năng lượng sạch; từ công nghệ truyền thống chuyển sang công nghệ mới như hydrogen, amoniac xanh cho đến phát triển điện hạt nhân module nhỏ (SMR). Đặc biệt Nghị quyết số 70-NQ/TW đã nhấn mạnh vai trò bình đẳng của khu vực tư nhân, khuyến khích sự tham gia sâu rộng của doanh nghiệp công và tư, doanh nghiệp trong và ngoài nước. Kỳ vọng lớn nhất ở Nghị quyết số 70-NQ/TW là Việt Nam có thể chuyển dịch từ mô hình "thiếu và lo lắng" sang mô hình "chủ động và phát triển bền vững", ngành năng lượng thực sự trở thành trụ cột phát triển kinh tế-xã hội dài hạn với tầm nhìn chiến lược quốc gia trong đa dạng hóa nguồn năng lượng, thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ cao ngành năng lượng.
Nghị quyết số 70-NQ/TW không chỉ là một bước ngoặt chính sách mang tính định hướng, mà còn là lời khẳng định quyết tâm thực thi chiến lược mạnh mẽ của Việt Nam hướng tới đảm bảo an ninh năng lượng đi đôi với phát triển bền vững và hội nhập toàn cầu. Nghị quyết số 70-NQ/TW là một bước tiến so với Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành ngày 11/02/2020 về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết số 55-NQ/TW vẫn tồn tại nhiều hạn chế, nhiều điểm nghẽn trong cơ chế, chính sách; thách thức về thiếu điện cũng như nguy cơ thiếu điện vẫn hiện hữu, chưa đề cập tới phát triển điện hạt nhân; thị trường cạnh tranh chưa đồng bộ, giá năng lượng chưa phù hợp cơ chế thị trường, vẫn còn tình trạng bù chéo trong giá điện…
Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) Nguyễn Anh Tuấn khẳng định: Nghị quyết số 70-NQ/TW mở ra một chương mới của an ninh năng lượng là cơ sở quan trọng để EVN cụ thể hóa chương trình hành động; trong đó có việc áp dụng cơ chế giá điện hai thành phần. Nghị quyết số 70-NQ/TW chính là sự quyết liệt trong cải cách, đột phá thể chế, tháo gỡ “điểm nghẽn của mọi điểm nghẽn” để nhanh chóng hoàn thành tái cơ cấu ngành điện theo lộ trình thị trường cạnh tranh. Nghị quyết số 70-NQ/TW cũng đã khẳng định tính cấp bách và cụ thể hóa nguyên tắc bình đẳng, không phân biệt đối xử, qua đó tạo cơ hội cho tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn ở mọi khâu cung ứng, sản xuất-dịch vụ trong thị trường điện, cũng như đảm bảo quyền lựa chọn của khách hàng sử dụng điện trong việc tiếp cận và lựa chọn đơn vị cung cấp điện phù hợp với nhu cầu, đây là bước đi then chốt để hình thành thị trường điện cạnh tranh thực sự.
* Đẩy mạnh thu hút đầu tư tư nhân
 |
| Dự án điện gió tại Quảng Trị. |
| Ảnh: Nguyên Lý - TTXVN |
Tinh thần xuyên suốt của Nghị quyết số 70-NQ/TW là “mở đường” thị trường điện cạnh tranh và đẩy mạnh thu hút đầu tư tư nhân, về điều này, bà Lê Mỹ Nga cho rằng: Việc “mở đường” cho thị trường điện cạnh tranh là cần thiết và việc cải cách thị trường điện và mở rộng không gian cho khu vực tư nhân khi đẩy mạnh thu hút đầu tư tư nhân trong lĩnh vực này mang tính cấp thiết. Nghị quyết số 70-NQ/TW cũng đã khẳng định tính cấp bách và cụ thể hóa nguyên tắc bình đẳng, không phân biệt đối xử, qua đó tạo cơ hội cho tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn ở mọi khâu cung ứng, sản xuất-dịch vụ trong thị trường điện, cũng như đảm bảo quyền lựa chọn của khách hàng sử dụng điện trong việc tiếp cận và lựa chọn đơn vị cung cấp điện phù hợp với nhu cầu, đây là bước đi then chốt để hình thành thị trường điện cạnh tranh thực sự. Đây là thời điểm để doanh nghiệp Việt Nam không chỉ đóng vai trò tham gia, mà trở thành đối tượng có thể dẫn dắt trong một số lĩnh vực công nghệ năng lượng.
Nghị quyết số 70-NQ/TW vừa thúc đẩy cải cách, vừa mở ra không gian để khu vực tư nhân khẳng định vị trí trong lĩnh vực điện -lĩnh vực mang tính chiến lược. Nghị quyết cũng đặt ra yêu cầu sớm triển khai cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa các nhà phát điện và khách hàng lớn, đồng thời xây dựng hợp đồng minh bạch, dài hạn để bảo đảm quyền lợi chính đáng cho nhà đầu tư. Đây là một bước tiến lớn, tuy nhiên, để thu hút tư nhân cần đảm bảo hài hòa lợi ích cho cả ba đối tượng gồm: Nhà đầu tư/Quỹ đầu tư có lợi nhuận; người dân được tiếp cận điện với giá hợp lý và chất lượng cao; Nhà nước với vai trò đảm bảo giữ vững an ninh năng lượng quốc gia. Đây chính là lúc cần một cơ chế cạnh tranh minh bạch, một hệ sinh thái ngành năng lượng đổi mới sáng tạo, nơi các doanh nghiệp tư nhân và nhà nước hợp tác cùng phát triển, khi đó, Nghị quyết số 70-NQ/TW mới trở thành đòn bẩy thực sự cho nền kinh tế và đi vào cuộc sống người dân.
Các chuyên gia ngành năng lượng cho rằng, Nghị quyết số 70-NQ/TW là mở và tạo điều kiện tối đa để thu hút đầu tư tư nhân, tuy nhiên, nhà đầu tư tư nhân đặt lợi nhuận lên hàng đầu nên họ mong muốn môi trường thuận lợi, ít rủi ro, do vậy, Nghị quyết số 70-NQ/TW đã đưa ra nhiều giải pháp cụ thể như: Cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, giảm 30–50% thời gian xử lý, đây là tín hiệu quan trọng để giảm rủi ro, tạo sự yên tâm cho nhà đầu tư.
Để thúc đẩy phát triển hệ sinh thái ngành năng lượng hiện đại, thông minh, bền vững, điều quan trọng nhất là phải tháo gỡ nhanh các điểm nghẽn về pháp luật và quy hoạch. Chính sách rõ ràng, minh bạch và nhất quán là yếu tố quan trọng để nhà đầu tư có niềm tin và cam kết lâu dài. Phát triển hệ sinh thái ngành năng lượng hiện đại, thông minh, bền vững cần các yếu tố song hành về: Hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ cho tất cả các loại hình năng lượng, cân bằng và công bằng cho các loại hình doanh nghiệp tham gia; thiết lập cơ chế tài chính, tín dụng ưu đãi hoặc hợp tác với quỹ đầu tư mạo hiểm trong thúc đẩy các dự án năng lượng xanh, công nghệ cao; đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, sẵn sàng làm chủ công nghệ hiện đại.
Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng, tham gia các diễn đàn quốc tế như Hội đồng Năng lượng Thế giới, việc có một Nghị quyết mới, đồng bộ và đột phá sẽ giúp Việt Nam vừa đảm bảo an ninh năng lượng, cân bằng và công bằng năng lượng trên toàn lãnh thổ, vừa tạo cơ sở để khẳng định vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị năng lượng toàn cầu. Vì vậy, có thể nói, Nghị quyết số 70-NQ/TW có vai trò quan trọng và được ban hành rất kịp thời, là lời khẳng định quyết tâm thực thi chiến lược mạnh mẽ của Việt Nam trong đảm bảo an ninh năng lượng đi đôi với phát triển bền vững và hội nhập toàn cầu. Nếu Việt Nam tận dụng Nghị quyết như một "kim chỉ nam", kết hợp trí tuệ Việt cùng với nguồn lực quốc tế, thì ngành năng lượng có thể trở thành một trong những động lực lớn nhất cho sự thịnh vượng của đất nước trong nhiều thập kỷ tới./.
