TTXVN mở văn phòng đại diện đầu tiên tại Bangkok (Thái Lan) tháng 8/1946. Đến năm 1952, Cơ quan thường trú (CQTT) chính thức đầu tiên tại Bắc Kinh (Trung Quốc) ra đời. Trong thời gian chiến tranh, những phóng viên đầu tiên ra nước ngoài tác nghiệp chỉ có trong tay ngòi bút, chiếc máy ảnh và niềm tin sắt đá, thực hiện lời căn dặn của Bác Hồ: “Tin tức càng nhanh, kháng chiến càng mau thắng lợi”.
Nhà báo lão thành Nguyễn Tử Nên lúc sinh thời kể lại giai đoạn cuối năm 1967, khi ông cùng đồng nghiệp nhận nhiệm vụ “đi C” tại Cánh đồng Chum – vùng đất Xiengkhuang (Lào) đang chìm trong bom đạn Mỹ. Hành trình sang đất bạn không chỉ dài mà còn đầy thử thách khắc nghiệt: rét buốt thấu xương, bệnh tật hành hạ và thiếu thốn lương thực. Ông cho biết: "Dù bị sốt rét quật ngã, chúng tôi vẫn kiên trì bám trụ, duy trì liên lạc để truyền tin về Tổng xã”.
 |
| Nhà báo Nguyễn Thế Nghiệp chia sẻ một kỷ vật ông từng sử dụng trong những ngày làm công việc thường trú. |
Nhà báo lão thành Nguyễn Thế Nghiệp thì hồi tưởng lại những kỷ niệm trên đất Champa khi cùng các đồng nghiệp tác nghiệp giữa rừng núi Trung Lào năm 1972. Họ vượt lũ, băng rừng sống giữa bom đạn, đối diện cái chết cận kề, nhưng vẫn không ngừng ghi chép, chụp ảnh, truyền tin. Những bản tin từ chiến trường đã trở thành chứng nhân lịch sử, góp phần vun đắp tình hữu nghị Việt – Lào keo sơn.
 |
| Tổng Bí thư Tô Lâm tham quan phòng truyền thống Thông tấn xã Việt Nam. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN) |
Không chỉ nam giới, những nữ phóng viên TTXVN cũng để lại dấu ấn đặc biệt. Tiêu biểu là nhà báo Dương Thị Duyên – nữ trưởng ban đầu tiên của TTXVN, đồng thời là nữ phóng viên duy nhất trong phái đoàn Việt Nam tại Hội nghị Paris (1968-1973). Với vốn tiếng Pháp xuất sắc và bản lĩnh nghề nghiệp, không chỉ đưa tin, bà còn đảm nhận nhiệm vụ diễn thuyết, gặp gỡ Việt kiều, tham dự mít tinh quốc tế để giải thích lập trường chính nghĩa của Việt Nam.
 |
| Nhà báo Dương Thị Duyên (áo trắng) trong một cuộc mít tinh của nhân dân Pháp ủng hộ lập trường đàm phán của đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Hội nghị Paris, 1968. Ảnh tư liệu: TTXVN phát |
Từ ký ức chiến tranh, dòng tin của các phóng viên thường trú nước ngoài vẫn chảy mạnh mẽ cho đến nay, khi TTXVN đã xây dựng mạng lưới rộng khắp với 30 CQTT đặt tại 28 quốc gia, góp phần nâng cao vị thế của hãng thông tấn quốc gia. Các tin, bài, báo cáo... đa chiều, khách quan, mang tính phân tích và dự báo cao, những tấm ảnh, video clip do các phóng viên CQTT ngoài nước thực hiện trực tiếp từ địa bàn luôn có chất lượng và tính thuyết phục cao.
Bước chân của phóng viên thường trú TTXVN đã hiện diện tại cả năm châu bốn biển, phản ánh liên tục, kịp thời, sinh động các sự kiện quốc tế quan trọng, điểm nóng xung đột, các vụ khủng bố, thiên tai... Tác nghiệp ở điểm nóng đôi khi đồng nghĩa với đánh đổi sự an toàn. Năm 2015, loạt khủng bố ở Paris (Pháp) cướp đi 130 sinh mạng, nhóm 3 phóng viên CQTT vẫn lao vào hiện trường, truyền về hình ảnh và tin tức gần như trực tiếp từ nhà hát Bataclan. “Chúng tôi biết hiểm nguy cận kề, nhưng không nao núng. Nhiệm vụ lúc đó chỉ có một: đưa thông tin nhanh và chính xác nhất về cho Tổng xã” – nhà báo Phạm Bích Hà, nguyên Trưởng CQTT Paris, xúc động hồi tưởng.
 |
| Phóng viên Phương Hoa tác nghiệp từ Berlin, Cộng hòa Liên bang Đức. (Nguồn: TTXVN) |
Bản lĩnh ấy cũng thể hiện khi nhóm 3 phóng viên tại LB Nga Duy Trinh, Tâm Hằng, Quang Vinh tác nghiệp tại nhà hát tan hoang sau vụ khủng bố ngày 22/3/2024 trong khu triển lãm Crocus City City Hall. Phóng viên Tâm Hằng nhớ lại: “Trong 5 tiếng căng thẳng, tôi cùng lúc mở nhiều cửa sổ máy tính, dùng hai điện thoại theo dõi các kênh thông tin ‘bán chính thống’ vốn luôn nhanh và giật gân hơn kênh chính thống. Giữa lúc ‘nước sôi lửa bỏng’, việc có tin theo các nguồn đó hay không phụ thuộc vào kinh nghiệm, bản lĩnh và năng lực của phóng viên: kinh nghiệm để nhận diện nguồn tin đáng tin cậy; bản lĩnh để chọn đúng tuyến nội dung giữa ‘biển’ thông tin đa chiều, mâu thuẫn; và năng lực ngoại ngữ để tiếp cận kịp thời các nguồn quốc tế”.
Tại Israel, phóng viên thường xuyên làm việc trong tiếng còi báo động, ánh chớp bom đạn. Nguyên Trưởng CQTT Tel Aviv Vũ Hội chia sẻ những kỷ niệm khi tác nghiệp tại thành phố Askhelon gần biên giới với Dải Gaza, cách Tev Aviv hơn 1 giờ chạy xe, một trong những nơi bị bắn phá dữ dội nhất trong cuộc chiến 11 ngày tháng 5/2021. Trên đường đi, phóng viên liên tục quan sát, khi nghe tiếng còi báo động tên lửa phải lập tức dừng xe, núp tạm vào một trạm chờ xe buýt bằng bê tông trên đường, nếu không kịp chạy thì nằm rạp xuống đường, dùng hai tay che chắn phần đầu và cổ. Tác nghiệp trong điều kiện khó khăn, nguy hiểm là thế và dù chỉ đi một mình, nhưng phóng viên vẫn kịp thực hiện tin văn bản, quay video, chụp ảnh, phỏng vấn, dẫn hiện trường tại Askheton, sau đó tiếp tục đi Jerusalem thực hiện thông tin văn bản và hình ảnh, rồi về văn phòng ở Tel Aviv thực hiện các bài phân tích, bình luận.
 |
| Nguyên Trưởng CQTT Tel Aviv Vũ Hội, thường xuyên làm việc trong tiếng còi báo động, ánh chớp bom đạn. |
Phóng viên Hải Linh (CQTT Rome) không thể nào quên cảm giác của 10 ngày tác nghiệp giữa những đợt dư chấn động đất có độ lớn lên đến 6,4, nằm trong lán trại dưới tiết trời “âm độ C” tại Antakya, thủ phủ tỉnh Hatay, nơi được ví như “thành phố ma” - không bóng người, chỉ còn những đống đổ nát sau trận động đất được xem làm thảm khốc chưa từng có trong suốt 100 năm tại Thổ Nhĩ Kỳ tháng 2/2023. Những thông tin, hình ảnh sát thực nhất do phóng viên TTXVN thực hiện tại vùng đất tan hoang và đổ nát đã làm nổi bật nghị lực, quyết tâm và lòng dũng cảm của 2 đoàn cứu hộ cứu nạn của Việt Nam tham gia hỗ trợ nạn nhân động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Đại dịch COVID-19 là phép thử chưa từng có, nhưng phóng viên TTXVN tại nước ngoài vẫn xông pha để đưa về những dòng tin, hình ảnh nóng hổi nhất. Họ làm báo như “tác chiến”: mỗi lần ra hiện trường là một lần chuẩn bị khử trùng, thay đồ, cách ly vật dụng để vừa đảm bảo an toàn, vừa giữ dòng tin không gián đoạn – ngay cả khi bản thân đã thành F0, F1.
 |
| Tổng Bí thư Tô Lâm và các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước thực hiện nghi thức khai trương trang thông tin Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. (Ảnh: Thống Nhất/TTXVN) |
Phóng viên TTXVN còn là “cầu nối” giữa kiều bào với quê hương, giữa Việt Nam với bạn bè quốc tế. Các ấn phẩm đối ngoại như Le Courrier du Vietnam, Báo ảnh Việt Nam, Vietnam News and Law giúp độc giả quốc tế hiểu và thêm yêu đất nước. “Mỗi khi có bạn đọc nước ngoài gửi thư cảm ơn, nói rằng họ đã hiểu thêm về Việt Nam, tôi thấy như được tiếp thêm sức mạnh”, chị Vũ Mai Linh Hương – nguyên Trưởng CQTT Paris – chia sẻ.
Ở Nam Phi, tình trạng mất điện diện rộng thường xuyên khiến trụ sở CQTT trở thành nơi bà con tìm đến học tập, làm việc nhờ có nguồn điện ổn định. Theo anh Trương Phi Hùng – nguyên Trưởng CQTT tại đây – những hành động nhỏ nhưng ấm áp ấy đã làm sáng thêm giá trị nhân văn của nghề báo thông tấn.
Phóng viên thường trú cũng phối hợp chặt chẽ với cơ quan ngoại giao trong tuyến tin bảo hộ công dân. Trong vụ 39 người Việt tử vong trong container tại Anh (2019), nhóm 3 phóng viên CQTT đã kịp thời đưa tin, hình ảnh và file thu âm chỉ vài phút sau khi cảnh sát công bố kết quả điều tra, giúp TTXVN phát tin nóng sớm nhất cả nước. Một trường hợp khác là vụ lừa đảo 100 container hạt điều tại Italy (2022). Phóng viên TTXVN tại Rome trực tiếp xuống hiện trường, phối hợp cơ quan chức năng, phát hiện gian lận và thông tin kịp thời, giúp doanh nghiệp Việt Nam tránh thiệt hại hàng triệu USD. Qua đó, vai trò của phóng viên thường trú không chỉ là đưa tin, mà còn là điểm tựa thiết thực cho cộng đồng .
80 năm qua, cùng với những người làm báo TTXVN, các phóng viên thường trú ở khắp năm châu đã hòa nhịp tạo nên sức sống bền bỉ của dòng chảy thông tin chính thống và mỗi phóng viên là một nốt nhạc trong bản hùng ca thông tấn ấy./.
THANH PHƯƠNG
