 |
| Nông dân thu hoạch tôm công nghệ cao. Ảnh: Công Trí-TTXVN |
*Tín hiệu tích cực từ nuôi tôm nước lợ
Tại hội nghị, đại diện Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nêu rõ, 21 tỉnh, thành ven biển có rất nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển nuôi trồng thủy sản; trong đó sự quan tâm đầu tư bài bản, có tính bền vững của các địa phương đối với phát triển nuôi tôm nước lợ là rất đáng ghi nhận, đã và đang mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Những năm qua, được sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt, có hiệu quả của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và sự quyết tâm của các địa phương…, ngành nuôi trồng thủy sản nói chung và ngành tôm nói riêng có kết quả sản xuất ấn tượng. Tính đến năm 2024, sản lượng nuôi trồng thủy sản đạt 5,68 triệu tấn, tăng 24,5% so với năm 2020; sản lượng tôm nước lợ đạt 1,264 triệu tấn, tăng 33,1% so với năm 2020, tốc độ tăng trưởng trung bình đạt trên 7%/năm.
Đặc biệt, trong 9 tháng năm 2025, có trên 721 nghìn ha đang thả nuôi; trong đó diện tích thả nuôi tôm sú trên 611 nghìn ha, tôm thẻ chân trắng 110 nghìn ha. Sản lượng tôm nước lợ ước đạt 932 nghìn tấn, đạt 77% kế hoạch năm 2025.Để đáp ứng thả nuôi với diện tích trên, các tỉnh sản xuất tôm giống trọng điểm của cả nước như Khánh Hòa, Lâm Đồng, Cà Mau, Vĩnh Long đã cung cấp hầu như toàn bộ lượng giống để thả nuôi, chiếm khoảng 93% tổng cơ sở sản xuất và chiếm 63,6% sản lượng giống. Các tỉnh trọng điểm trong ương dưỡng giống như Khánh Hòa, Lâm Đồng, Vĩnh Long, Cà Mau và An Giang chiếm 89,5% tổng cơ sở sản xuất và chiếm 77% tổng sản lượng của cả nước.
Lãnh đạo Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho biết, thời gian qua việc thực thi các quy định của pháp luật về giống thủy sản cũng dần đi vào nề nếp. Các cơ sở được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất, ương tôm giống được duy trì kiểm tra thường xuyên, hằng năm đạt xấp xỉ 100% khi đến thời hạn. Thời gian sử dụng tôm bố mẹ được giám sát chặt chẽ hơn. 9 tháng đầu năm 2025, chưa có địa phương báo cáo phát hiện vi phạm về chất lượng giống thủy sản.Bên cạnh đó, việc quản lý các cơ sở sản xuất thức ăn thủy sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thuỷ sản luôn được duy trì. Hiện cả nước có 758 cơ sở đang duy trì sản xuất, đã cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện sản xuất.
Ông Trịnh Minh Hoàng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa cho biết, với lợi thế về các khu sản xuất giống tập trung đã được quy hoạch, đặc biệt là khu sản xuất tôm giống bố mẹ, chúng tôi đã đạt sản lượng ước tính 41,4 tỷ con giống trong 9 tháng đầu năm, tăng 11,1% so với cùng kỳ năm 2024. Thành quả này đã khẳng định vị thế của Khánh Hòa là "Thủ phủ Tôm giống Quốc gia", một trung tâm sản xuất, cung ứng tôm giống cho hầu hết các địa phương từ Quảng Ninh đến Cà Mau.
*Nhiều lực cản còn kìm hạm phát triển
Lãnh đạo Cục Thủy sản và Kiểm ngư chia sẻ, từ năm 2020 đến nay, khó khăn, thách thức đối với ngành tôm Việt Nam chưa khi nào tạm ngưng, làm ngành tôm luôn phải chịu áp lực ngày một tăng. Đặc biệt, vừa qua Ủy ban châu Âu tiếp tục giữ cảnh báo “thẻ vàng” đối với sản phẩm thủy sản khai thác của Việt Nam. Nhiều quốc gia yêu cầu tiêu chuẩn ngày càng khắt khe đối với sản phẩm thủy sản nhập khẩu. Đầu năm 2025 diễn biến áp thuế của Mỹ lên các sản phẩm thủy sản Việt Nam nói chung và mặt hàng tôm nói riêng, đã gây rất nhiều bất lợi trong cạnh tranh.
Hơn nữa ở trong nước, hạ tầng kỹ thuật phụ vụ sản xuất giống còn thiếu và yếu. Vùng sản xuất giống đáp ứng yêu cầu vừa tập trung vừa an toàn sinh học chưa có nhiều, có nơi được đầu tư nay đã xuống cấp. Hạ tầng kỹ thuật phục vụ chọn tạo và sản xuất giống tôm bố mẹ chưa có.
Không những thế, cơ chế chính sách phát triển giống tôm nước lợ tuy đã có nhưng chưa đầy đủ, chưa đủ mạnh để huy động nhiều hơn nguồn lực vào sản xuất, cung ứng giống tôm như cơ chế về đất đai, về vốn… Việc chủ động nguồn tôm bố mẹ từ nghiên cứu, chọn tạo tôm bố mẹ trong nước còn rất hạn chế, phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu (87% đối với tôm thẻ chân trắng) và khai thác từ tự nhiên (40% đối với tôm sú), từ đó dẫn đến sản xuất tôm giống bị lệ thuộc.
Ngoài ra, việc tuân thủ quy định của pháp luật trong hoạt động sản xuất, cung ứng giống tôm nước lợ tuy có nhiều tiến bộ nhưng chưa thực sự tốt, vẫn còn nhiều cơ sở sản xuất, ương dưỡng tôm giống chưa được kiểm tra và cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện. Tôm bố mẹ chưa được kiểm soát toàn diện, vẫn còn hiện tượng tôm giống lưu thông không rõ nguồn gốc, không qua kiểm dịch. Công tác phối hợp, chia sẻ thông tin trong quản lý giống tôm nước lợ của các địa phương với Cục Thủy sản và Kiểm ngư có lúc, có nơi chưa được tốt.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa Trịnh Minh Hoàng cho biết, Khánh Hòa tuy đã khẳng định là "Thủ phủ Tôm giống Quốc gia", một trung tâm sản xuất lớn, là chuỗi cung ứng tôm giống cho hầu hết các địa phương, nhưng năm 2025, hoạt động sản xuất nuôi trồng thủy sản ở Khánh Hòa cũng gặp không ít khó khăn, nhất là thách thức từ biến đổi thời tiết khí hậu bất thường, biến động thị trường tiêu thụ và giá nguyên vật liệu đầu vào…
*Tạo lực phát triển bền vững
Tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nêu rõ, mặc dù bối cảnh kinh tế toàn cầu và trong nước còn nhiều khó khăn, nhưng ngành tôm Việt Nam vẫn luôn là một trong những ngành hàng chiến lược, đóng góp lớn cho kim ngạch xuất khẩu nông nghiệp, đạt gần 4 tỷ USD năm 2024, chiếm trên 40% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản của cả nước.
Dẫu vậy, ngành tôm Việt Nam cũng đang đứng trước bước ngoặt quan trọng, đòi hỏi phải đánh giá lại toàn diện chuỗi giá trị sản xuất giống tôm nước lợ – mắt xích nền tảng của ngành tôm Việt Nam.Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho biết, để phát triển ngành tôm Việt Nam, cơ quan này đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành và trực tiếp ban hành chiến lược, đề án, kế hoạch phát triển ngành thủy sản nói chung, ngành tôm nói riêng. Đây là cơ sở để các địa phương ven biển cũng như các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất giống tôm và nuôi tôm nước lợ… có thêm điều kiện để thu hút đầu tư, mạnh dạn đầu tư quy mô lớn.
Đến năm 2030, Cục Thủy sản và Kiểm ngư đã đề ra kế hoạch nuôi tôm nước lợ lên 750 nghìn ha; trong đó tôm sú 600 nghìn ha, tôm thẻ chân trắng 150 ha; phấn đấu sản lượng đạt trên 1.300 nghìn tấn/năm; kim ngạch xuất khẩu đạt 8,4 tỷ USD.
Nhằm mang lại hiệu quả sản xuất, chỉ tiêu phát triển giống tôm nước lợ được Cục Thủy sản và Kiểm ngư đặt ra rất cụ thể, đó là đảm bảo 50% số cơ sở sản xuất, ương dưỡng tôm giống đáp ứng yêu cầu về an toàn dịch bệnh. Có trên 10 cơ sở sản xuất, ương dưỡng giống tôm bố mẹ hoạt động. 100% cơ sở sản xuất, ương dưỡng giống tôm nước lợ được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất, ương dưỡng và được kiểm tra duy trì theo quy định. 100% tôm bố mẹ được kiểm soát thời gian sử dụng. 100% lô tôm giống lưu thông trên thị trường được công bố tiêu chuẩn chất lượng và được kiểm dịch. Sản lượng tôm giống sản xuất và ương dưỡng đạt từ 160 - 200 tỷ con/năm.
Để đạt mục tiêu đặt ra, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đề nghị các địa phương ven biển sớm xây dựng và hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ nghiên cứu, sản xuất, ương dưỡng giống tôm nước lợ theo hướng hiện đại, đủ năng lực; tổ chức xây dựng quỹ đất phù hợp với điều kiện để phát triển sản xuất, ương dưỡng tôm bố mẹ hiệu quả.
Đặc biệt, cần nghiên cứu, gia hóa và chọn tạo tôm sú bố mẹ tăng trưởng nhanh, có khả năng thích ứng với biến động của môi trường, kháng một số bệnh thường gặp để chủ động nguồn cung cho các cơ sở sản xuất giống phục vụ nuôi tôm rừng, tôm lúa, nuôi hữu cơ, sinh thái...Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cũng gợi mở cho các địa phương tiếp tục sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách, pháp luật về thủy sản cho phù hợp với điều kiện mới; đồng thời tăng cường tuyên truyền, phổ biến cho các cơ sở sản xuất, kinh doanh giống thuỷ sản thực hiện đầy đủ các quy định của Luật Thuỷ sản và các văn bản hướng dẫn, nhất là những điểm mới về quản lý giống tôm nước lợ tại Nghị định 37/2024/NĐ-CP của Chính phủ Thông tư 01/2022/TT của bộ.
Thứ trưởng cũng khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng được hệ thống nghiên cứu, áp dụng công nghệ mới để giảm giá thành sản xuất, nâng cao chất lượng con giống; đồng thời đẩy mạnh liên kết sản xuất, nhân rộng các mô hình, chuỗi sản xuất hiệu quả; nắm vững kế hoạch sản xuất để phát triển thị trường đầu ra, cùng đấu tranh với các rào cản kỹ thuật./.
