 |
| May hàng xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản của Công ty cổ phần may Hưng Việt, tỉnh Hưng Yên. (Ảnh: Trần Việt/TXVN) |
Từ những năm tháng chiến tranh khó khăn, xuất khẩu chỉ gắn với một số mặt hàng sơ khai, đến nay Việt Nam đã vươn lên thành quốc gia thương mại lớn trong khu vực, nằm trong nhóm nền kinh tế xuất khẩu hàng đầu thế giới với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu gần 800 tỷ USD, xuất siêu nhiều năm liên tiếp và đóng góp quan trọng vào tăng trưởng tổng ngân sách quốc nội(GDP), công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
*Động lực tăng trưởng
Nhận định từ các chuyên gia: Trong giai đoạn đầu của công cuộc đổi mới, nền kinh tế còn nhiều khó khăn, nguồn lực hạn chế nhưng xuất khẩu nông sản, khoáng sản và một số mặt hàng công nghiệp nhẹ đã đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn ngoại tệ và mở ra cánh cửa kết nối thị trường quốc tế. Từ những lô gạo, cà phê đầu tiên được đưa ra thế giới, đến sản phẩm dệt may, giày dép xuất khẩu sang Liên Xô, Đông Âu rồi mở rộng ra Hoa Kỳ, Nhật Bản và EU, Việt Nam đã kiên trì đặt những viên gạch đầu tiên cho nền kinh tế định hướng xuất khẩu.
Khi Việt Nam bình thường hóa quan hệ với nhiều quốc gia, sau đó gia nhập ASEAN và tiếp theo là Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2007, xuất khẩu đã có bước tăng trưởng đột phá. Các hiệp định thương mại song phương và đa phương trở thành “đòn bẩy” đưa hàng hóa Việt Nam đi xa hơn và xuất khẩu đã bùng nổ mạnh mẽ.
Theo các chuyên gia, thành công trong xuất khẩu không chỉ đến từ nỗ lực sản xuất mà còn nhờ chiến lược hội nhập quốc tế sâu rộng. Việt Nam đã ký kết hàng loạt hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới; trong đó, nhiều FTA toàn diện, tiêu chuẩn cao như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam- EU (EVFTA), Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP)… Qua đó, hàng hóa Việt Nam được hưởng ưu đãi thuế quan, mở cửa thị trường lớn, nâng cao hình ảnh quốc gia như một đối tác thương mại đáng tin cậy.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết: Những năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước; sự vào cuộc kịp thời của các bộ, ngành, địa phương, cùng nỗ lực của cộng đồng doanh nghiệp, người dân, kinh tế - xã hội tiếp tục đạt được nhiều kết quả quan trọng, nổi bật là kim ngạch xuất nhập khẩu tăng trưởng mạnh mẽ, liên tục đạt kỷ lục mới và là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đất nước.
Bộ Công Thương - dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, thường xuyên, trực tiếp là Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chủ động phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, bám sát tình hình quốc tế, trong nước để có những phản ứng chính sách phù hợp. Bên cạnh đó, triển khai thực hiện nhiều giải pháp hữu hiệu nhằm hỗ trợ doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng phát triển sản xuất kinh doanh, thúc đẩy xuất khẩu.
 |
| Chế biến cá tra xuất khẩu tại Công ty Cổ phần Caseamex, Khu công nghiệp Trà Nóc. Ảnh: Thanh Liêm - TTXVN |
Cụ thể như tổ chức nhiều hoạt động kết nối cung cầu giữa doanh nghiệp sản xuất Việt Nam với các nhà cung cấp nước ngoài thông qua kênh xúc tiến thương mại và hệ thống Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài. Cùng đó, tăng cường hỗ trợ, cung cấp thông tin ở từng thị trường xuất khẩu và tập trung tháo gỡ rào cản giúp doanh nghiệp duy trì thị trường truyền thống cũng như thâm nhập, khai thác thị trường mới; triển khai nhiều hoạt động kết nối tiêu thụ sản phẩm.
Đặc biệt, Bộ Công Thương đã tổ chức nhiều sự kiện với sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ để làm việc với hệ thống Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, tổ chức quốc tế, hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp lớn nhằm tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng trong nước và mở rộng thị trường xuất khẩu. Đáng chú ý, 7 năm qua, Việt Nam luôn được xếp trong top 20 quốc gia có quy mô thương mại lớn nhất thế giới và là nước xếp thứ 15 về thu hút đầu tư FDI hấp dẫn nhất thế giới và khu vực.
*Vượt lên thách thức
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng chỉ ra rằng: Xuất khẩu Việt Nam cũng đang đứng trước nhiều thách thức mới. Bởi, trong khi quy mô xuất khẩu tăng nhanh mức độ phụ thuộc vào khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vẫn còn cao, nhất là ở ngành điện tử, điện thoại, máy tính.
Hơn nữa, doanh nghiệp trong nước phần lớn tham gia ở phân khúc giá trị thấp, chưa hình thành được chuỗi cung ứng nội địa mạnh mẽ. Ngoài ra, yêu cầu về phát triển bền vững, giảm phát thải carbon, tuân thủ tiêu chuẩn môi trường và lao động khắt khe từ thị trường EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản đang đặt ra sức ép lớn. Nếu không kịp thời thích ứng, doanh nghiệp có thể mất lợi thế cạnh tranh, thậm chí đối diện với rào cản thương mại mới.
Ông Nguyễn Anh Sơn- Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết: Giai đoạn 2025 - 2030 dự báo sẽ chứng kiến sự gia tăng cạnh tranh chiến lược toàn cầu về tài nguyên, thị trường, công nghệ và nhân lực chất lượng cao. Phát triển bền vững, tăng trưởng xanh và kinh tế tuần hoàn trở thành xu thế tất yếu của thế giới. Vì vậy, Việt Nam cần chủ động thích ứng linh hoạt, tận dụng cơ hội dịch chuyển chuỗi cung ứng và bảo vệ doanh nghiệp trước rủi ro địa chính trị, chủ nghĩa bảo hộ. Ba yếu tố then chốt được xác định là đa dạng hóa thị trường, tăng cường nội lực và chuyển đổi công nghệ.
Theo ông Nguyễn Anh Sơn, mục tiêu phát triển xuất khẩu bền vững theo Chiến lược xuất nhập khẩu đến năm 2030 cần được đẩy mạnh, tập trung vào chuyển dịch cơ cấu xuất khẩu theo chiều sâu, gia tăng sản phẩm giá trị gia tăng cao, ứng dụng khoa học công nghệ, thúc đẩy kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.
Cụ thể, tổ chức nghiên cứu, quán triệt các chủ trương, nghị quyết lớn của Đảng, coi hội nhập, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số là động lực phát triển xuất khẩu bền vững. Cùng đó, theo dõi sát tình hình thế giới, tham mưu chính sách xuất nhập khẩu phù hợp gắn với mục tiêu phát triển kinh tế chung.
Ngoài ra, hoàn thiện thể chế, tăng cường quản lý nhà nước, bảo vệ doanh nghiệp Việt Nam, chống gian lận thương mại, thúc đẩy thương mại công bằng. Đẩy mạnh thông tin thị trường, hướng dẫn doanh nghiệp khai thác hiệu quả cam kết quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh. Đặc biệt, phối hợp địa phương phát triển ngành hàng chủ lực, nông sản đặc trưng, xây dựng thương hiệu đạt chuẩn quốc tế, thúc đẩy tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Để vượt qua khó khăn thách thức, tiếp tục đẩy mạnh xuất nhập khẩu, góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế từ 8,3- 8,5% trong năm 2025 và 2 con số trong những năm tới, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị các đơn vị thuộc Bộ nâng cao chất lượng tham mưu, đề xuất hoàn thiện cơ chế, chính sách, nhất là các Luật, Nghị định, Thông tư nhằm nội luật hoá cam kết quốc tế theo FTA mà nước ta là thành viên. Đồng thời, tham mưu đẩy nhanh tiến độ đàm phán nâng cấp FTA hiện có và ký kết hiệp định mới với đối tác tiềm năng nhằm đa dạng hóa thị trường, sản phẩm và chuỗi cung ứng.
Ngoài ra, nâng cao năng lực phòng vệ thương mại, tăng cường cơ chế cảnh báo sớm về nguy cơ vụ kiện ở thị trường ngoài nước; hướng dẫn doanh nghiệp, hiệp hội cách thức ứng phó kịp thời, hiệu quả với vụ kiện thương mại, bảo vệ lợi ích chính đáng của doanh nghiệp Việt Nam. Bên cạnh đó, thực hiện tốt việc kết nối giúp doanh nghiệp trong nước tham gia vào chuỗi sản xuất, cung ứng của doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp lớn toàn cầu, tạo thị trường cho ngành công nghiệp phát triển. Hơn nữa, đẩy mạnh việc thông tin thị trường, kịp thời cung cấp thông tin nhu cầu thị trường, quy định, chính sách mới của thị trường sở tại và tư vấn chính sách cho doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng xuất nhập khẩu.
Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị các bộ, ngành, địa phương tiếp tục phối hợp tháo gỡ khó khăn, tạo điều kiện thuận lợi, thúc đẩy sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp; đàm phán mở cửa thêm thị trường xuất khẩu cho hàng hóa của Việt Nam, nhất là nông, thủy sản. Đồng thời, chú trọng thực hiện giải pháp, chính sách hướng tín dụng vào sản xuất kinh doanh, ưu tiên xuất nhập khẩu, tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp tiếp cận vốn tín dụng phục vụ sản xuất và xuất khẩu.
Ngoài ra, Bộ trưởng lưu ý doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng tăng cường bám sát thị trường, phản ứng linh hoạt với thị trường để tổ chức kế hoạch sản xuất, xuất nhập khẩu phù hợp. Cùng đó, đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu chính ngạch gắn với xây dựng thương hiệu sản phẩm; tổ chức khóa đào tạo về kỹ năng thâm nhập vào thị trường mục tiêu.
Trải dài cùng xây dựng và phát triển đất nước, xuất khẩu đã thực sự trở thành một trong những trụ cột vững chắc của nền kinh tế Việt Nam. Như nhận định của các chuyên gia, nếu tiếp tục kiên định đổi mới sản xuất, đẩy mạnh hội nhập, xây dựng thương hiệu và phát triển bền vững, Việt Nam hoàn toàn có thể đặt mục tiêu trở thành nền kinh tế có giá trị xuất khẩu hàng đầu châu Á, góp phần khẳng định tầm vóc quốc gia trong kỷ nguyên mới- Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam./.
