 |
| Lô gạo Japonica được chứng nhận "Gạo Việt xanh phát thải thấp" xuất khẩu vào thị trường Nhật Bản. Ảnh: Thu Hiền - TTXVN |
Báo cáo “Xúc tiến thương mại giai đoạn 2021-2025 và một số định hướng chiến lược, kế hoạch giai đoạn 2026-2030” do Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) chủ trì soạn thảo cho thấy, xu hướng toàn cầu về thương mại đang dịch chuyển từ các tiêu chí truyền thống như giá cả, chất lượng sang yêu cầu khắt khe hơn về môi trường, phát thải carbon và truy xuất nguồn gốc.
Điển hình là Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của EU dự kiến áp dụng đầy đủ từ năm 2026, buộc doanh nghiệp xuất khẩu sang thị trường này phải kê khai và nộp phí phát thải đối với nhiều sản phẩm công nghiệp. Cùng đó, Đạo luật chống phá rừng của EU đặt ra rào cản lớn cho nông sản, cà phê, gỗ nếu không chứng minh được nguồn gốc bền vững. Nhật Bản và Hàn Quốc cũng đã công bố lộ trình trung hòa carbon đến năm 2050, yêu cầu khắt khe về nhãn mác xanh, báo cáo phát thải và vận hành chuỗi cung ứng tuần hoàn. Những đòi hỏi đó khẳng định xanh hóa sản xuất và xúc tiến thương mại xanh không chỉ là lựa chọn mang tính tự nguyện mà là điều kiện tiên quyết để duy trì năng lực cạnh tranh.
Ở Việt Nam, Bộ Công Thương đã xác định rõ định hướng xúc tiến thương mại xanh giai đoạn tới với trọng tâm đổi mới toàn diện phương thức triển khai. Theo bà Trương Thị Chí Bình, Viện Nghiên cứu Chiến lược Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương), mục tiêu từ 2026 đến 2030 là xây dựng hệ thống xúc tiến thương mại hiện đại, thích ứng với chuyển đổi xanh và chuyển đổi số, hướng tới chuyên nghiệp hóa và hội nhập sâu.
 |
| Các công nghệ hiện đại, giảm thải, góp phần quan trọng trong định hướng sản xuất xanh, hướng tới Net Zero 2050 của Vinamilk. Ảnh: TTXVN phát |
Các hoạt động cụ thể sẽ được triển khai đồng bộ, từ việc ưu tiên ngân sách cho sản phẩm xanh, lồng ghép tiêu chí bền vững vào Chương trình cấp quốc gia về xúc tiến thương mại tới việc hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc, phát triển logistics xanh, bao bì tái chế và thương hiệu gắn với trách nhiệm môi trường. Ngoài ra, việc đào tạo và nâng cao nhận thức cũng được chú trọng, với việc tổ chức diễn đàn xuất khẩu xanh thường niên, tập huấn về cơ chế CBAM của EU hay tiêu chuẩn quốc tế liên quan đến đa dạng sinh học và trách nhiệm xã hội.
Thực tế đã xuất hiện nhiều doanh nghiệp tiên phong nắm bắt xu thế xanh để gia tăng lợi thế cạnh tranh. Công ty cổ phần Lương thực Thực phẩm Colusa-Miliket đã đưa giải pháp xanh hóa vào toàn bộ chuỗi sản xuất; trong đó, 80% sản phẩm hiện nay thuộc nhóm xanh. Bao bì mì gói được chuyển sang chất liệu giấy thân thiện môi trường, còn quy trình sản xuất ứng dụng công nghệ plasma nhằm khử mùi chua, diệt khuẩn, đảm bảo an toàn thực phẩm và nâng cao chất lượng.
Tại Công ty TNHH MTV Thương mại và Sản xuất Viễn Phú, chiến lược phát triển nông nghiệp hữu cơ được triển khai mạnh mẽ với hàng trăm ha lúa hữu cơ đạt chứng nhận quốc tế USDA. Các sản phẩm gạo, bún, phở, bánh tráng hữu cơ của doanh nghiệp đã có mặt tại hàng nghìn cửa hàng trong nước và xuất khẩu sang châu Âu, Bắc Mỹ, Nhật Bản.
Những câu chuyện này cho thấy khi xúc tiến thương mại xanh đồng hành cùng nỗ lực chuyển đổi của doanh nghiệp, sản phẩm Việt Nam không chỉ khẳng định vị thế trên thị trường nội địa mà còn có thể chinh phục thị trường khó tính nhất. Điều quan trọng là xúc tiến thương mại xanh mang lại lợi ích képvừa giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn, công nghệ sạch, mở rộng thị trường, vừa có ý nghĩa chiến lược đối với nền kinh tế.
Theo bà Trương Thị Chí Bình, xúc tiến thương mại xanh không chỉ mang lại lợi ích cho từng doanh nghiệp, mà còn có ý nghĩa chiến lược đối với nền kinh tế như tăng sức cạnh tranh quốc gia. Thông qua việc xây dựng hình ảnh Việt Nam là quốc gia sản xuất – xuất khẩu có trách nhiệm, thân thiện môi trường và mở rộng cơ hội hợp tác quốc tế.
Hơn nữa, doanh nghiệp có thể tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, tiếp cận nguồn vốn ưu đãi và công nghệ xanh. Đồng thời, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khuyến khích doanh nghiệp phát triển sản phẩm, dịch vụ mới theo hướng thân thiện môi trường, từ đó nâng cao giá trị gia tăng. Qua đó, góp phần thực hiện cam kết giảm phát thải ròng bằng “0” của Việt Nam vào năm 2050, đồng thời bảo vệ môi trường sống cho các thế hệ tương lai.
“Việc kết hợp hài hòa giữa nỗ lực xanh hóa sản xuất của doanh nghiệp và chính sách xúc tiến thương mại xanh của Nhà nước sẽ tạo nên sức mạnh cộng hưởng, đưa thương hiệu Việt Nam trở thành biểu tượng của sự bền vững trên bản đồ thương mại toàn cầu” - TS. Trương Thị Chí Bình nhấn mạnh.
Mới đây, Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) đã tổ chức Chương trình đào tạo, nâng cao năng lực phát triển xuất khẩu xanh nhằm hỗ trợ các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp Việt Nam cập nhật thông tin về phát triển xuất khẩu xanh, nắm bắt và hiểu biết rõ về các đạo luật, quy định mới của EU như Đạo luật Cơ chế điều chỉnh carbon biên giới (CBAM), quy định để giảm mất rừng và suy thoái rừng (EUDR) để có kế hoạch, biện pháp và lộ trình điều chỉnh hoạt động sản xuất hàng xuất khẩu, duy trì và phát triển thị trường xuất khẩu phù hợp và hiệu quả trong bối cảnh mới.
Ngoài ra, nhằm xây dựng báo cáo xúc tiến thương mại giai đoạn 2021-2025 và một số định hướng chiến lược, kế hoạch giai đoạn 2026-2030, các chuyên gia, doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng và các đơn vị khác đã đưa ra khuyến nghị có tính gợi mở nhằm định hình một chương trình 5 năm thực sự khả thi, hiệu quả và bắt kịp xu hướng thị trường quốc tế.
Yếu tố công nghệ, xanh hóa và tính bền vững cũng được nhiều chuyên gia quốc tế nhấn mạnh. Đại diện SIPPO (Chương trình Xúc tiến Nhập khẩu Thụy Sĩ) nhìn nhận, xúc tiến thương mại phải đi theo hướng bền vững, hệ sinh thái, thông tin thị trường và đo lường kết quả. Chỉ khi có phân vai rõ ràng giữa các bên, hoạt động mới đạt hiệu quả.
Tương tự, chuyên gia từ ITC (Trung tâm Thương mại Quốc tế) gợi ý, không chỉ dừng ở hội chợ, hoạt động xúc tiến thương mại cần thúc đẩy cạnh tranh, chuyển đổi số, tạo ra sự kết nối tốt hơn giữa trung ương và địa phương.
Từ những góp ý đa chiều có thể thấy, bức tranh về xúc tiến thương mại giai đoạn mới không chỉ gói gọn trong khái niệm hỗ trợ bán hàng, mà cần được mở rộng sang nghiên cứu thị trường, xây dựng thương hiệu, đào tạo nhân lực, ứng dụng công nghệ và đặc biệt là gắn kết với các mục tiêu phát triển bền vững.
Theo ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại- đơn vị chủ trì soạn thảo dự thảo báo cáo - khẳng định, định hướng xây dựng chương trình xúc tiến thương mại giai đoạn 2026-2030 sẽ đặt ưu tiên vào nâng cao năng lực, xây dựng thương hiệu quốc gia và kết nối các nguồn lực để tạo ra hệ sinh thái bền vững.
Hiện tại, ở Việt Nam, số hiệp hội hoạt động chuyên nghiệp hỗ trợ doanh nghiệp xúc tiến thương mại còn rất hiếm hoi. Các trung tâm xúc tiến thương mại ở địa phương cũng chưa tập trung vào nhiệm vụ chính là xác định nhu cầu đào tạo, nâng cao năng lực cho doanh nghiệp, hợp tác xã.
Hơn nữa, cơ quan xúc tiến thương mại quốc gia không nên dừng lại ở vai trò “đi cùng địa phương tổ chức hội chợ nhỏ lẻ”, mà phải tiến tới mô hình như JETRO (Nhật Bản), KOTRA (Hàn Quốc) - trở thành một cơ quan marketing quốc gia, chuyên trách nghiên cứu, cung cấp thông tin chiến lược và xây dựng thương hiệu quốc gia.“Thành công của việc xúc tiến thương mại quốc gia trong giai đoạn mới không nằm ở số hội chợ tổ chức được, mà ở việc nâng cao năng lực cho hiệp hội, địa phương, doanh nghiệp. Đồng thời nâng tầm thương hiệu quốc gia và cung cấp thông tin thị trường chiến lược”, ông Phú nhấn mạnh.
Trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động mạnh với xu hướng bảo hộ, thuế quan gia tăng, dịch chuyển chuỗi cung ứng và yêu cầu ngày càng cao về xanh, bền vững, định hướng này càng có ý nghĩa. Do đó, xúc tiến thương mại không chỉ thuần túy là hoạt động hỗ trợ bán hàng mà thực sự phải đóng vai trò kết nối, liên kết giữa xúc tiến thương mại, đầu tư và du lịch, đồng thời xây dựng hình ảnh quốc gia.
Vì vậy, chiến lược, kế hoạch chương trình xúc tiến thương mại giai đoạn tới cần lồng ghép quyết tâm của Việt Nam vào các mục tiêu xanh, bền vững, chuyển đổi số và trách nhiệm xã hội. Đây sẽ là những yếu tố then chốt để tạo niềm tin với nhà nhập khẩu và người tiêu dùng toàn cầu nhằm nâng cao giá trị cho hình ảnh và thương hiệu quốc gia.
Bởi xúc tiến thương mại xanh không chỉ là giải pháp hỗ trợ ngắn hạn mà là chiến lược dài hạn để Việt Nam hội nhập sâu rộng. Khi nỗ lực xanh hóa sản xuất của doanh nghiệp kết hợp với chính sách xúc tiến thương mại xanh sẽ hình thành sức mạnh cộng hưởng đưa thương hiệu Việt Nam phát triển bền vững. Sự đồng hành này chính là lực đẩy để hàng hóa Việt Nam vươn xa, nâng cao vị thế quốc gia trên bản đồ thương mại toàn cầu và đồng thời đóng góp thiết thực vào mục tiêu bảo vệ môi trường sống cho các thế hệ tương lai./.
