 |
| Ảnh minh họa |
| TTXVN phát |
Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia xác định rõ: “Thể chế, nhân lực, hạ tầng, dữ liệu và công nghệ chiến lược là những nội dung trọng tâm, cốt lõi, trong đó thể chế là điều kiện tiên quyết, cần hoàn thiện và đi trước một bước”.
*Hoàn thiện thể chế là nhiệm vụ ưu tiên
Theo ông Bùi Hoàng Phương, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ xác định hoàn thiện thể chế là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu, đúng với tinh thần Nghị quyết 57. Trong quá khứ, nhiều nhiệm vụ không thể thực hiện do “vướng thể chế”, nên việc đầu tiên là tạo lập hành lang pháp lý đồng bộ không chỉ trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số mà cả đầu tư, tài chính… Chỉ trong khoảng 10 tháng, Bộ đã xây dựng 10 luật và trình gần 30 nghị định, thông tư. Đặc biệt, các văn bản pháp luật và nghị định lần này được ban hành với tinh thần "triển khai ngay", không cần chờ thông tư hướng dẫn như trước, giúp đưa pháp luật đi vào cuộc sống nhanh chóng hơn.
Trên cơ sở Nghị quyết 57, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đã được xây dựng và ban hành, được xem là bước đi trọng tâm nhằm thể chế hóa trực tiếp các định hướng của Nghị quyết 57. Luật không chỉ kế thừa các quy định về khoa học và công nghệ mà còn tạo khuôn khổ pháp lý để hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia; đổi mới cơ chế tài chính; tăng quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho tổ chức khoa học công nghệ; chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho nghiên cứu và phát triển; thúc đẩy chuyển giao công nghệ và phát triển thị trường khoa học công nghệ.
Việc ban hành đạo luật này cũng góp phần khắc phục những điểm nghẽn kéo dài như thủ tục tài chính rườm rà, cơ chế khoán chưa thực sự thông thoáng, thiếu công cụ pháp lý hỗ trợ thương mại hóa kết quả nghiên cứu, cũng như sự gắn kết còn hạn chế giữa cơ quan quản lý nhà nước, viện trường và doanh nghiệp.
 |
| Nghị định số 249/2025/NĐ-CP quy định cơ chế, chính sách thu hút chuyên gia khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số |
| Ảnh: Thu Hoài - TTXVN |
Một số nghị định dưới luật cũng đã được Chính phủ ban hành, tạo bước đột phá trong xây dựng hành lang pháp lý đồng bộ cho ngành khoa học công nghệ như: Nghị định số 249/2025/NĐ-CP ngày 19/9/2025 quy định cơ chế, chính sách thu hút chuyên gia khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; Nghị định 231/2025/NĐ-CP của Chính phủ quy định về tuyển chọn, sử dụng Tổng công trình sư, Kiến trúc sư trưởng về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị định 262/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo về thông tin, thống kê, đánh giá, chuyển đổi số và các vấn đề chung; Nghị định 263/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn một số điều của Luật Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo về cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học công nghệ công lập, nhân lực, nhân tài và giải thưởng trong lĩnh vực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Nghị định 264/NĐ-CP quy định về Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và quỹ đầu tư mạo hiểm của địa phương.
Nghị định 265/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo về tài chính và đầu tư trong khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Nghị định 267/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo liên quan đến chương trình, nhiệm vụ khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; đồng thời đưa ra các quy định nhằm thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Nghị định 268/NĐ-CP quy định và hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo, gồm: khuyến khích hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp; công nhận trung tâm đổi mới sáng tạo; hỗ trợ và công nhận cá nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; phát triển hạ tầng mạng lưới và hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.
 |
| Hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo được khuyến khích trong nhiều doanh nghiệp |
| Ảnh: TTXVN phát |
Ông Hoàng Anh Tú, Phó vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và công nghệ cho biết: Luật và các nghị định hướng tới chuyển đổi mạnh mẽ từ mô hình “tiền kiểm sang hậu kiểm” và áp dụng quản lý số hóa. Trước đây, quy trình phê duyệt và triển khai các nhiệm vụ khoa học công nghệ thường mất nhiều thời gian do có nhiều bước từ tư vấn xác định nhiệm vụ; tuyển chọn, xét giao trực tiếp, thẩm định, phê phê duyệt. Mỗi một bước với các yêu cầu khác nhau về hồ sơ và trình tự, thủ tục.
Hiện nay, Luật Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo cùng Nghị định hướng dẫn đã cắt giảm 4 nhóm rào cản hành chính chính. Cụ thể, cơ chế pháp luật mới cho phép cắt bỏ tầng trung gian. Đó là bỏ khâu đề xuất nhiệm vụ, tư vấn xác định nhiệm vụ, Các cơ quan chủ quản và đơn vị chủ trì được tự chủ hơn trong xác định nhiệm vụ để đặt hàng, thay vào đó các hồ sơ cũng được đơn giản hóa, nâng cao trách nhiệm của tổ chức chủ trì trong việc triển khai, tăng cường hậu kiểm. Cùng với đó, chuẩn hóa và số hóa toàn bộ quy trình xét tài trợ, đặt hàng, ký hợp đồng, đánh giá giữa kỳ, đánh giá cuối kỳ và hiệu quả đầu ra, thanh lý hợp đồng, đánh giá tác động trên Nền tảng số quản lý hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, thay vì hồ sơ giấy.
Cơ chế pháp luật mới cũng bỏ quy định xin ý kiến thủ công giữa các bộ, ngành, thay bằng quy trình chia sẻ dữ liệu liên thông qua nền tảng số; đơn giản hóa cơ chế tài chính, cho phép áp dụng khoán chi đến sản phẩm cuối cùng, thay vì kiểm soát từng khoản chi phí nhỏ lẻ.
*Cơ sở dữ liệu thống nhất
 |
| Vận hành robot tự động hóa trong sản xuất trong nhà máy để nâng cao năng suất lao động. |
| Ảnh: Chí Tưởng-TTXVN |
Theo ông Hoàng Anh Tú, nền tảng số khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia được thiết kế như một “hệ thống quản trị vòng đời nhiệm vụ”, bao gồm: Cơ sở dữ liệu thống nhất về chương trình, nhiệm vụ, kết quả, chi ngân sách và tài sản hình thành từ nhiệm vụ khoa học công nghệ; công cụ giám sát thời gian thực: mọi nhiệm vụ đang thực hiện đều có dashboard tiến độ, cảnh báo chậm trễ, vi phạm, và tự động kết nối với cơ quan kiểm toán; công khai kết quả nghiên cứu, báo cáo, sản phẩm đầu ra theo mức độ mở dữ liệu, giúp cộng đồng và doanh nghiệp dễ dàng truy cập, giảm nguy cơ trùng lặp và tăng tính minh bạch; tích hợp chữ ký số, hợp đồng điện tử và lưu vết dữ liệu để đảm bảo tính pháp lý, chống sửa đổi hồ sơ.
Ông Hoàng Anh Tú kỳ vọng, nền tảng số quốc gia trong việc nâng cao tính minh bạch, hiệu quả giám sát dài hạn đối với các nhiệm vụ khoa học, công nghệ sẽ tăng tốc độ đổi mới chính sách và thử nghiệm (sandbox) nhờ phản hồi dữ liệu theo thời gian thực; giảm mạnh chi phí hành chính và rủi ro tham nhũng, lợi ích nhóm; đồng thời, tạo môi trường khoa học liêm chính, minh bạch, có trách nhiệm giải trình - nền tảng cần thiết để Việt Nam hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia bền vững.
Để đưa nhanh những nội dung Nghị định vào cuộc sống; hiện thực hóa các tinh thần, mục tiêu, quy định mà Luật Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo, cũng như Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã đặt ra, đại diện Vụ Pháp chế (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, Bộ đang tích cực triển khai soạn thảo và ban hành các thông tư tổ chức thi hành các quy định tại các nghị định để sớm đưa các quy định vào triển khai áp dụng trong thực tiễn. Theo dự kiến, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ ban hành khoảng 10 thông tư hướng dẫn thi hành 6 nghị định nêu trên.
Bên cạnh đó, Vụ Pháp chế sẽ phối hợp với các đơn vị chủ trì xây dựng các nghị định quy định chi tiết Luật Khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo để tổ chức các hoạt động tuyên truyền phổ biến các quy định tại các nghị định mới được ban hành và hướng dẫn, giải đáp các câu hỏi của tổ chức, cá nhân, Sở Khoa học và Công nghệ các địa phương khi có yêu cầu./.
