Không chỉ là trung tâm du lịch biển, đảo của đất nước, tỉnh Khánh Hòa còn tập trung khai thác các giá trị văn hóa truyền thống để đa dạng hóa sản phẩm du lịch phục vụ du khách, qua đó nâng cao sức cạnh tranh và thúc đẩy phát triển ngành kinh tế mũi nhọn.
* Kho tàng di sản văn hóa
Khánh Hòa là vùng đất hội tụ nhiều nền văn hóa từ miền núi, đồng bằng đến biển, đảo. Nơi đây là không gian sinh sống lâu đời của các dân tộc Chăm, Raglai, Ê Đê, Kinh..., tạo nên một kho tàng di sản văn hóa phong phú và đa sắc màu. Tính đến nay, tỉnh có 257 di sản văn hóa được xếp hạng, trong đó có 3 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh là Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ, Nghệ thuật Bài chòi và Nghệ thuật làm gốm truyền thống của người Chăm.
Khánh Hòa có 3 di tích quốc gia đặc biệt là Tháp Bà Pô Nagar, Tháp Pô Klong Garai và Tháp Hòa Lai, cùng 5 Bảo vật quốc gia gồm: Bộ sưu tập Đàn đá Khánh Sơn, Bia Hòa Lai, Phù điêu Vua Pô Rome, Bia Phước Thiện, Tượng Vua Pô Klong Garai. Ngoài ra, tỉnh còn sở hữu 33 di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh xếp hạng cấp quốc gia. Những công trình kiến trúc, nghệ thuật này phản ánh chiều sâu lịch sử, các tầng giá trị văn hóa, điểm đến hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.
Điển hình như Tháp Bà Pô Nagar, tọa lạc bên bờ sông Cái và vịnh Nha Trang. Trong tháng 7/2025, tỉnh Khánh Hòa tổ chức lễ đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt đối với di tích này. Đây không chỉ sự ghi nhận, khẳng định đối với những giá trị kiến trúc, nghệ thuật của nền văn hóa Chăm cổ xưa độc đáo, gắn liền với chiều sâu đời sống tâm linh của cộng đồng các dân tộc anh em sinh sống ở khu vực Nam Trung Bộ mà còn giới thiệu, quảng bá những giá trị của Tháp Bà, thu hút du khách tìm đến chiêm ngưỡng, thưởng lãm.
 |
| Di tích quốc gia đặc biệt Tháp Bà Pô Nagar là một địa điểm thu hút đông đảo du khách trong nước, quốc tế thăm quan. |
| Ảnh: Nguyễn Thành - TTXVN |
Chị Bùi Thị Thu Hiền, du khách đến từ tỉnh Phú Thọ chia sẻ: “Đây là lần thứ ba tôi trở lại Nha Trang vì rất yêu thích phong cảnh, con người thân thiện nơi đây. Lần nào đến, tôi cũng ghé Tháp Bà vì kiến trúc nơi đây thật sự đặc biệt. Các ngôi tháp Chăm cổ kính đã tồn tại hàng trăm năm mà vẫn giữ được hình dáng, màu sắc gần như nguyên vẹn, khiến tôi rất ấn tượng”.
Bà Nguyễn Thị Thúy Hằng, Trưởng Ban Quản lý Di tích Tháp Bà Pô Nagar cho biết, Di tích quốc gia đặc biệt Tháp Bà Pô Nagar là một địa điểm thu hút đông đảo du khách trong nước, quốc tế thăm quan khi đến Khánh Hòa. Ban Quản lý di tích luôn chú trọng đầu tư vào các hoạt động biểu diễn nghệ thuật truyền thống, tái hiện các nghi lễ của cả người Chăm và người Việt. Đây là cách làm sâu sắc hơn trải nghiệm cho du khách, đồng thời góp phần quảng bá di sản văn hóa của dân tộc Việt Nam ra thế giới.
Không chỉ sở hữu hệ thống di tích phong phú, Khánh Hòa còn là vùng đất của nhiều di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc. Nhiều lễ hội và nghề truyền thống đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia như: Lễ hội Tháp Bà Pô Nagar, Lễ Bỏ mả của người Raglai, Lễ hội Cầu ngư, Lễ hội Katê, Lễ hội yến sào - Tri thức khai thác và chế biến yến sào, Tri thức khai thác và chế biến Trầm hương Khánh Hòa. Những lễ hội này được tỉnh tổ chức thường xuyên, với quy mô lớn, trở thành những sự kiện văn hóa - du lịch thu hút đông đảo cộng đồng và du khách tham gia.
Trong hành trình khám phá Khánh Hòa, nhiều làng nghề truyền thống như: Làng gốm Bàu Trúc, dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp (xã Ninh Phước)… đang trở thành điểm dừng chân hấp dẫn, mang đến cho du khách trải nghiệm chân thực về đời sống văn hóa của người Chăm bản địa. Tại các địa phương miền núi như xã Bác Ái Tây, xã Bác Ái Đông, xã Bác Ái, xã Khánh Sơn, xã Tây Khánh Sơn, xã Đông Khánh Sơn… các mô hình du lịch cộng đồng gắn với không gian sinh hoạt của người Raglai đang từng bước hình thành và phát huy hiệu quả, giúp gìn giữ phong tục, nét văn hóa về ẩm thực, âm nhạc dân gian với các loại nhạc cụ truyền thống độc đáo như mã la, đàn đá, đàn Chapi.
* Tạo động lực phát triển mới
 |
| Tỉnh Khánh Hòa bảo tồn và phát huy giá trị di tích Thành cổ Diên Khánh. |
| Ảnh: Nguyễn Thành - TTXVN |
Tỉnh Khánh Hòa xác định phát triển du lịch văn hóa là một hướng đi quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững. Nghị quyết số 01-NQ/TU ngày 14/7/2025 của Tỉnh ủy Khánh Hòa về tăng trưởng kinh tế hai con số giai đoạn 2025 – 2030 xác định du lịch – dịch vụ là một trong 4 trụ cột phát triển chính. Tỉnh đặt mục tiêu, đến năm 2030 đón 20,5 triệu lượt khách, trong đó có 10,5 triệu lượt khách quốc tế; du lịch đóng góp 15% GRDP và 20% tổng thu ngân sách địa phương.
Theo định hướng phát triển, Khánh Hòa sẽ tập trung phát triển du lịch biển, đảo; du lịch hội nghị, hội thảo; du lịch sinh thái; du lịch cộng đồng; du lịch nghỉ dưỡng chăm sóc sức khỏe; du lịch di sản văn hóa, du lịch tâm linh gắn với bảo vệ môi trường, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa. Tỉnh đang tập trung xây dựng để sớm hoàn thành phê duyệt triển khai Chiến lược phát triển Du lịch tỉnh Khánh Hòa giai đoạn 2025 – 2030; tầm nhìn đến năm 2045.
Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa, bên cạnh việc bảo tồn và phát huy giá trị các di tích, tỉnh khuyến khích phục dựng lễ hội, hỗ trợ phát triển làng nghề truyền thống, tổ chức các chương trình nghệ thuật gắn với các không gian văn hóa, tạo điều kiện cho du khách tiếp cận di sản một cách sống động và chân thực. Điều này hướng đến đa dạng hóa sản phẩm du lịch, không chỉ tập trung ở du lịch nghỉ dưỡng biển, đảo, mà còn phát triển mạnh du lịch văn hóa, góp phần tăng doanh thu, cải thiện đời sống người dân, nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị di sản văn hóa.
 |
| Khánh Hòa tập trung tu bổ, tôn tạo di tích Thành cổ Diên Khánh. |
| Ảnh: Nguyễn Thành - TTXVN |
Ông Nguyễn Văn Hòa, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa cho biết, tỉnh đang tập trung nghiên cứu, chọn lọc những giá trị di sản văn hóa đặc sắc để khai thác phát triển du lịch. Mục tiêu là xây dựng hình ảnh Khánh Hòa không chỉ nổi bật với cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, mà còn giàu chiều sâu văn hóa. huy động các nguồn lực tiếp tục đầu tư phát triển hạ tầng du lịch, gắn với các di tích văn hóa, đẩy mạnh số hóa dữ liệu di sản, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành Du lịch, khuyến khích người dân tham gia bảo tồn di sản thông qua các mô hình du lịch cộng đồng và du lịch xanh.
Từ nay đến cuối năm 2025, Sở tiếp tục phối hợp với các sở, ngành, địa phương tập trung triển khai kế hoạch, chương trình trọng tâm của tỉnh về phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch; bảo tồn và phát huy giá trị di tích Thành cổ Diên Khánh; xây dựng hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thiên Y A Na” trình UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Tỉnh cũng chuẩn bị tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế về giữ gìn và phát huy di sản văn hóa gắn với du lịch bền vững.
Với tiềm năng di sản văn hóa phong phú cùng định hướng phát triển rõ ràng, Khánh Hòa đang từng bước khẳng định vị thế là điểm đến du lịch văn hóa – lịch sử nổi bật, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển du lịch – dịch vụ trở thành động lực tăng trưởng quan trọng của địa phương trong giai đoạn mới./.
