 |
| Phòng tách AND Lowcopy tại Trung tâm Giám định ADN. |
| Ảnh: Anh Tuấn – TTXVN |
Viện Công nghệ sinh học (nay là Viện Sinh học), Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam là một trong 3 đơn vị chủ chốt được giao nhiệm vụ phân tích ADN để định danh cho các mẫu hài cốt liệt sĩ, bên cạnh Viện Pháp Y Quân đội (Bộ Quốc Phòng) và Viện Khoa học hình sự (Bộ Công an).
Trước thực trạng hiện nay phần lớn các mẫu hài cốt đều phân hủy nặng do thời gian chôn cất từ 50 năm trở lên, đã bị tác động bởi các vi sinh vật trong môi trường tự nhiên. Do vậy, trong số những mẫu hài cốt thu thập có khoảng 30% số mẫu không cho ra kết quả sau khi giám định.
Tiến sĩ Trần Trung Thành, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Giám định ADN, Viện Sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết, từ tháng 7/2019, trung tâm chính thức khai trương, đi vào hoạt động. Từ khi thành lập đến nay, Trung tâm Giám định ADN, Viện Sinh học đã phát triển được 13 quy trình, thực hiện 800 đợt tách chiết ADN từ các mẫu xương lâu năm, tương đương khoảng 8.000 mẫu hài cốt liệt sĩ.
Theo Tiến sĩ Trần Trung Thành, tỷ lệ tách chiết thành công dựa trên công nghệ phân tích ADN ty thể đạt 22% (khoảng 1.600 mẫu), góp phần trả lại danh tính nhiều liệt sĩ, giải mã được nhiều hệ gen của hài cốt liệt sĩ, thân nhân liệt sĩ. Hiện tại trung tâm đang lưu trữ khoảng 7.000 mẫu hài cốt liệt sĩ và công suất giám định là 4.000 mẫu/năm.
Với mục tiêu giúp Việt Nam nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh, đầu năm 2023 đến nay, Ủy ban Quốc tế về Người mất tích (ICMP), Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID)... đã phối hợp Trung tâm Giám định ADN, Viện Sinh học triển khai, thực hiện Dự án ODA không hoàn lại “Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao” do Chính phủ Hoa Kỳ tài trợ.
Mục đích dự án nhằm phát triển một hệ thống toàn diện để đối khớp ADN từ hài cốt bị phân hủy nặng với ADN từ các gia đình đang tìm kiếm người thân. Từ đó, tối ưu các công nghệ phân tích ADN mới, bao gồm: Công nghệ tách chiết ADN nhân, công nghệ giải trình tự gen thế hệ mới phát hiện và phân tích các chỉ thị SNP (đa hình đơn nucleotide).
Khi giám định mẫu hài cốt liệt sĩ bằng công nghệ phân tích ADN ty thể phụ thuộc vào các mẫu họ hàng dòng mẹ của liệt sĩ khớp nối thì số mẫu đối khớp thành công đạt 22/100 mẫu. Tuy nhiên, khi áp dụng hai công nghệ mới trên vào giám định cho phép khớp nối các mẫu không giới hạn dòng mẹ, đồng thời chấp nhận các mẫu họ hàng xa của cả dòng bố và dòng mẹ, số mẫu đối khớp thành công đạt 70/100 mẫu.
Trước đó, Ủy ban Quốc tế về Người mất tích (ICMP) đã phát triển 5 phương pháp tách chiết DNA (kỹ thuật cơ bản trong phòng thí nghiệm phân tử) từ hài cốt tại Việt Nam, nhưng lựa chọn ra 2 phương pháp (công nghệ) nêu trên phù hợp với đặc thù điều kiện Việt Nam.
 |
| Phòng PCR (PCR Lowcopy – hài cốt và PCR highcopy – thân nhân) tại Trung tâm Giám định ADN. |
| Ảnh: Anh Tuấn – TTXVN |
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phí Quyết Tiến, Phó Viện trưởng Viện Sinh học cho biết, công nghệ mới được lựa chọn nhờ ứng dụng công nghệ giải trình tự thế hệ mới kết hợp phân tích các chỉ thị di truyền SNP trên gen nhân. Công nghệ này cho phép xác định quan hệ huyết thống xa đến 4-5 thế hệ, vượt trội hơn nhiều so với công nghệ truyền thống. Đồng thời, công nghệ này có khả năng phân tích các mẫu ADN bị phân mảnh với độ tuổi mẫu từ 50-70 năm.
“Trong quá trình hợp tác, Viện chủ động đầu tư nghiên cứu, tiếp cận và làm chủ công nghệ hiện đại trong lĩnh vực giám định ADN không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng. Đây là minh chứng sinh động cho việc triển khai Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 30/01/2023 của Bộ Chính trị, trong đó xác định công nghệ sinh học là lĩnh vực đột phá, có vai trò trung tâm trong việc giải quyết các thách thức lớn về sức khỏe cộng đồng, bảo vệ môi trường, củng cố quốc phòng và bảo đảm an sinh xã hội trong giai đoạn phát triển mới của đất nước”, Tiến sĩ Phí Quyết Tiến nhấn mạnh./.
