| Nâng cao chất lượng dân số trong kỷ nguyên vươn mình |
Trong tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp” xuất bản năm 1925, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Còn về nguyện vọng của chúng tôi, thì có thể nêu lên như sau:… Sau khi làm xong cuộc điều tra dân số đang tiến hành thì sẽ tổ chức phổ thông đầu phiếu để bầu ra Quốc hội. Quốc hội sẽ ban hành Hiến pháp và quyết định chính thể”… để nói về sự cần thiết của việc điều tra dân số là nhằm thu thập thông tin dân cư, cử tri để chuẩn bị cho cuộc bầu cử diễn ra ngay sau đó.
Sau khi nước nhà được độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã giải thích mục đích việc điều tra dân số trong bài “Vì sao cần phải điều tra dân số”, đăng trên báo Nhân dân, ngày 29/2/1960: “Đảng và Chính phủ đang lãnh đạo miền Bắc nước ta xây dựng chủ nghĩa xã hội, đang ra sức phát triển kinh tế và văn hóa, nhằm mục đích nâng cao không ngừng đời sống của nhân dân. Muốn nâng cao đời sống của nhân dân thì phải biết rõ có bao nhiêu người để đặt kế hoạch cho đúng... Vì lợi ích chung của nước nhà và lợi ích thiết thân của mỗi người mà cần phải điều tra dân số…”.
Thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, từ năm 1975 đến nay, Việt Nam đã thực hiện 5 đợt tổng điều tra dân số vào tháng 4 các năm: 1979, 1989, 1999, 2009 và 2019.
Theo Nghị quyết 21-NQ/TW của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới, một bức tranh dân số hoàn hảo phải giải quyết được các mục tiêu rộng lớn. Đó là giải quyết toàn diện, đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bổ, chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ tác động qua lại với phát triển kinh tế-xã hội.
Việt Nam hiện bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, đô thị hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng, điều đó đòi hỏi phải nâng cao chất lượng dân số. Kết quả điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ tại Việt Nam năm 2024 cho thấy: tổng tỷ suất sinh là 1,91 con trên một phụ nữ. Đây là mức sinh thấp nhất từ trước đến nay. Trong 2 năm gần đây (2023-2024), mức sinh tại Việt Nam bắt đầu có dấu hiệu giảm nhanh hơn. Năm 2024, số lượng người già từ 60 tuổi trở lên là 14,2 triệu người, tăng 2,8 triệu người so với năm 2019 và tăng 4,7 triệu người so với năm 2014. Dự báo đến năm 2030, số người từ 60 tuổi trở lên sẽ xấp xỉ 18 triệu người, tăng gần 4 triệu người so với năm 2024. Như vậy, Việt Nam đang ở trong thời kỳ già hóa nhanh do tuổi thọ người dân tăng cao và mức sinh giảm.
Vì vậy, việc nâng cao chất lượng dân số trong tình hình mới đang đặt ra nhiều cơ hội và thách thức, rất cần sự chung tay, đồng lòng, đồng thuận của các cấp, các ngành, của toàn xã hội nhằm đưa đất nước vươn mình, phát triển nhanh và bền vững trong bối cảnh hội nhập toàn cầu ngày càng sâu rộng./.
Hoàng Yến
