Số hóa di tích là một trong những giải pháp mà các địa phương trên địa bàn tỉnh Nghệ An triển khai nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn, phát huy giá trị quảng bá di sản và thúc đẩy du lịch.
*"Chạm” tay để tìm hiểu di tích
 |
| Hệ thống kiosk cảm ứng ngoài trời 65 inch được lắp đặt tại đền ông Hoàng Mười. |
| Ảnh: Bích Huệ - TTXVN |
Đến tham quan tại đền ông Hoàng Mười, xã Hưng Thịnh, huyện Hưng Nguyên, chị Lê Phương Lan (thành phố Hà Nội) chia sẻ, chị biết đến ngôi đền này từ lâu và cũng đã có nhiều lần đến thăm. Trước đây, việc tìm hiểu những thông tin về di tích rất khó khăn. Tuy nhiên, lần này, chị có thể dễ dàng tìm hiểu các thông tin bằng việc chạm tay vào kiosk (cung cấp thông tin hoặc dịch vụ) đặt trước cửa di tích. Việc trang bị kiosk cảm ứng chuyển đổi số tại đền ông Hoàng Mười không chỉ mang đến một trải nghiệm tham quan hiện đại mà còn giúp du khách và nhân dân có cơ hội tiếp cận thông tin một cách trực quan, sinh động và tiện lợi.
Theo chị Phương Lan, chỉ cần chạm vào màn hình, toàn bộ nội dung về công lao, hình tượng của ông Hoàng Mười đối với người dân sẽ hiện ra một cách rõ ràng và đầy đủ. Với hệ thống cảm ứng thông minh, chị có thể chủ động tìm hiểu về lịch sử hình thành đền, sự tích ông Hoàng Mười, cũng như các vị phúc thần được thờ tại đây. Không còn bị giới hạn bởi văn bản khô khan, những dòng chữ được treo trên tường, kiosk cảm ứng giúp chị tiếp cận thông tin qua video tư liệu, hình ảnh chất lượng cao, hiệu ứng đa phương tiện, mang đến cảm giác sống động và hấp dẫn hơn. Nhờ đó, câu chuyện về đền, các nghi lễ, nghệ thuật kiến trúc được thể hiện một cách chân thực, giúp du khách dễ dàng hình dung hơn.
Tại đền ông Hoàng Mười, hệ thống kiosk được thiết kế với nhiều lớp nội dung, giúp khách tham quan khám phá từng chi tiết về kiến trúc đền, các pho tượng, hoành phi, câu đối, cũng như các hiện vật giá trị. Với cách trình bày trực quan, từng đặc điểm nổi bật, những nét chạm trổ, chất liệu xây dựng sẽ được phân tích chuyên sâu, giúp người xem hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa, lịch sử của ngôi đền.
 |
| Du khách sử dụng hệ thống kiosk để tìm hiểu thông tin về di tích đền ông Hoàng Mười. |
| Ảnh: Bích Huệ - TTXVN |
Bà Hoàng Thị Hoài Thanh, Trưởng phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin, Trưởng Ban Quản lý di tích đền ông Hoàng Mười cho biết: “Chỉ cần vài thao tác chạm, du khách có thể tiếp cận thông tin mà không cần hướng dẫn viên. Nội dung được trình bày hấp dẫn với hình ảnh, video, giúp người xem dễ hiểu và ghi nhớ lâu hơn. Huyện cũng đang tiến hành triển khai kiosk cảm ứng đứng ngoài trời 65 inch tại đền ông Hoàng Mười, đây là bước tiến quan trọng trong việc kết hợp công nghệ và văn hóa, giúp người dân và du khách có trải nghiệm thú vị”.
Đền Quả Sơn nằm dưới chân núi Quả, thuộc xã Bồi Sơn, huyện Đô Lương, Nghệ An, là một trong đệ tứ danh thiêng của xứ Nghệ “nhất Cờn, nhì Quả, tam Bạch Mã, tứ Chiêu Trưng”. Nổi tiếng bởi giá trị nghệ thuật, quy mô lớn, ngôi đền có tuổi thọ gần 1.000 năm, là nơi thờ Uy Minh Vương Lý Nhật Quang - Tri châu Nghệ An, người có công lao to lớn xây dựng quê hương xứ Nghệ và mở mang, bảo vệ bờ cõi cho quốc gia Đại Việt dưới triều đại nhà Lý.
Khi đến tham quan đền Quả Sơn, chị Thanh Trúc, ở Bắc Ninh đã có buổi trải nghiệm thú vị. Chị cho biết, trước đây, chị đã từng đi đến tham quan, vãn cảnh tại đền cùng các bạn, tuy nhiên mọi người đều chỉ biết đây là ngôi đền cổ, có cảnh đẹp bậc nhất Việt Nam. Những giá trị cốt lõi của ngôi đền như: Giá trị kiến trúc, các bảo vật quốc gia đều không được biết đến. Đến nay, khi đến đền, mọi người đều có thể dễ dàng tiếp cận mã QR đặt tại lối ra vào. Chỉ với một vài thao tác đơn giản, du khách có thể tìm hiểu được giá trị tổng thể của di tích.
Để xây dựng mã QR, Huyện đoàn Đô Lương đã khảo sát nhu cầu thông tin của du khách khi đến tham quan di tích đền Quả Sơn. Tại di tích, điểm quét mã QR được thiết kế, xây dựng dưới dạng pano, biển bảng giới thiệu. Ngoài ra, các mã QR cũng được tuyên truyền sâu rộng trên các kênh thông tin, Internet, mạng xã hội.
Chị Trần Thị Huyền Mơ, Bí thư Huyện đoàn Đô Lương chia sẻ: Công trình thanh niên quét mã QR tìm hiểu Di tích lịch sử quốc gia đền Quả Sơn được triển khai nhằm tuyên truyền, quảng bá du lịch tâm linh theo hướng thông minh, số hóa, theo xu thế thời đại. Từ đó, góp phần giáo dục lý tưởng cách mạng, lịch sử cho thanh thiếu nhi, phát huy vai trò xung kích, sáng tạo của tuổi trẻ. Công trình không chỉ góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa truyền thống tại địa phương mà còn nâng cao năng lực số cho đoàn viên thanh niên.
*Đưa di sản đến gần với du khách
Việc triển khai các ứng dụng số, không gian số không chỉ mang lại hiệu quả trong quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, mà còn là cầu nối đưa du khách đến gần hơn với các địa điểm di tích, các cổ vật trưng bày ở các bảo tàng, hay dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh.
 |
| Sử dụng bảng điện tử để tìm hiểu thông tin về di tích là cách làm hiệu quả đối vơi du khách. |
| Ảnh: Bích Huệ - TTXVN |
Thời gian qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An đã có những bước đi bắt nhịp với cuộc cách mạng công nghệ 4.0, áp dụng công nghệ vào bảo tồn, phát huy giá trị di sản và đạt những kết quả khả quan, thu hút đông đảo du khách tham quan. Tại Bảo tàng Nghệ An đã ứng dụng công nghệ số hóa 3D để du khách có thể tham quan ảo trên Internet, hay trải nghiệm công nghệ thực tế ảo VR360, tương tác với những di sản tiêu biểu và tái hiện không gian Nghệ An xưa. Khu di tích Kim Liên cũng đã có hệ thống phần mềm hỗ trợ nghiệp vụ số hóa tài liệu, tư liệu theo di tích…
Hiện nay, Ban Quản lý di tích tỉnh đã xây dựng được hệ thống cơ sở dữ liệu di tích, số hóa tư liệu, tài liệu cho toàn bộ các di tích; bước đầu xây dựng bản đồ di tích trên địa bàn tỉnh Nghệ An, xác định tọa độ GPS, cập nhật đường đi và thông tin khái quát về di tích đối với 21 di tích trọng điểm. Nhờ đó, người dùng có thể thông qua bản đồ tra cứu, xem thông tin về di tích, dẫn đường tới di tích theo Google map.
Nghệ An có 2.602 di tích và di sản văn hóa phi vật thể, trong đó 499 di tích đã được xếp hạng và được Ban Quản lý di tích thực hiện số hóa. Chia sẻ về những khó khăn trong công tác số hóa di tích, di sản, bà Trần Thị Kim Phượng, Trưởng Ban Quản lý di tích tỉnh Nghệ An cho rằng: Cùng với thách thức trong bảo tồn, phát huy di tích, đơn vị còn gặp khó khăn về xây dựng nội dung số hóa; việc khảo sát, tập hợp, xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ số hóa; việc cải tạo, xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ, hiện đại để đáp ứng yêu cầu lưu trữ, quản lý, tích hợp các nội dung số hóa và cả vấn đề kinh phí thực hiện nội dung số hóa di tích, di sản này.
Thực hiện chương trình chuyển đổi số của tỉnh, trong lĩnh vực di sản, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng đã có những mục tiêu cụ thể để ứng dụng công nghệ đối với công tác bảo tồn, phát huy di sản. Đó là, thực hiện số hóa đồng bộ, toàn diện cho các đơn vị trong ngành, đặc biệt là các đơn vị trong khối di sản văn hóa. Các đơn vị đã số hóa dữ liệu, quy trình làm việc có kế hoạch và sớm thực hiện tích hợp, chia sẻ dữ liệu với nhau.
Song song đó, ngành tăng cường áp dụng công nghệ số, qua đó sẽ tạo nên những điểm đến thông minh, tăng cường lượng thông tin và cách thức truyền tải đến du khách một cách kịp thời, hỗ trợ phát triển bền vững cho du lịch văn hóa, di sản.
Chương trình số hóa di sản được xem là bước tiến mới của công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa truyền thống. Ngoài chi phí thấp hơn so với các phương pháp bảo tồn hiện nay, số hóa di sản cũng giúp các giá trị được lan tỏa, quảng bá nhanh chóng thông qua mạng internet mà không bị giới hạn về thời gian, địa điểm, ngôn ngữ...
Bà Trần Thị Kim Phượng, Trưởng Ban Quản lý di tích tỉnh Nghệ An cho biết: “Trong xu thế phát triển du lịch hiện nay, việc số hóa di sản chính là cầu nối để các thế hệ thỏa sức sáng tạo, vừa lưu giữ tốt di sản của cha ông, vừa phát triển kinh tế hiệu quả. Công tác giữ gìn và khai thác di tích gắn với phát triển du lịch là nền tảng cơ bản để giữ gìn và phát huy giá trị di tích, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động bảo tàng, di tích để tăng tính hấp dẫn, thu hút khách tham quan”.
Cùng với ngành Văn hóa, công trình thanh niên đặt biển có gắn mã QR giới thiệu về di tích, di sản văn hóa, địa chỉ cách mạng cũng thu hút được sự quan tâm, thể hiện vai trò của tuổi trẻ Nghệ An trong công cuộc bảo tồn văn hóa, gìn giữ các giá trị truyền thống, mang đến cho người dân, du khách những thông tin về điểm du lịch và những trải nghiệm, cách tiếp cận mới về quảng bá du lịch trong xu thế thời đại./.
