Anh Hoàng Phúc Thắng (người dân tộc Dao ở thôn Bó Pằm, xã Mẫu Sơn, tỉnh Lạng Sơn) đã đi tiên phong trong phát triển kinh tế, thành lập hợp tác xã để liên kết sản xuất, xây dựng sản phẩm OCOP nhằm nâng cao giá trị nông sản địa phương... Anh Thắng trở thành một trong những điển hình nông dân sản xuất giỏi tiêu biểu của tỉnh Lạng Sơn dự Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ XI.
Anh Hoàng Phúc Thắng kể lại, năm 2019 sau khi tốt nghiệp chuyên ngành Luật Kinh tế, Trường Đại học Thành Đông, thành phố Hải Phòng (tỉnh Hải Dương cũ) anh về công tác tại địa phương, làm Bí thư Chi đoàn Thanh niên thôn Bó Pằm (xã Mẫu Sơn). Quá trình thâm nhập thực tế, tìm hiểu địa bàn, anh nhận thấy, cây chanh rừng tự nhiên phát triển tốt trong điều kiện khắc nghiệt, khô hạn, băng tuyết. Đặc biệt là quả chanh rừng chín rất thơm ngon. Từ năm 1996, người dân địa phương đã đưa cây chanh rừng về trồng nhỏ lẻ trong vườn nhà để lấy quả ăn.
 |
| Anh Hoàng Phúc Thắng giới thiệu quả chanh rừng tươi vừa thu hoạch. |
| Ảnh: Vũ Văn Đạt - TTXVN |
Năm 2020, sau khi nghiên cứu, tìm hiểu về đặc tính sinh trưởng của cây trồng này, anh Thắng đã mang cây chanh rừng về vườn nhà trồng thử nghiệm; đồng thời quyết định thành lập Hợp tác xã Nông trang sinh thái Mẫu Sơn, gồm 16 thành viên, chuyên sản xuất, chế biến các đặc sản địa phương (như: Chanh rừng, mật ong rừng, rượu men lá). Ban đầu, diện tích trồng chanh rừng của hợp tác xã chỉ khoảng 11ha.
Dù là người mạnh dạn, dám nghĩ dám làm nhưng đảm nhận trọng trách Giám đốc Hợp tác xã Nông trang sinh thái Mẫu Sơn khi mới 27 tuổi, anh Thắng không khỏi lo lắng và nhận thức rõ rằng, anh cũng như các thành viên trong hợp tác xã non trẻ còn thiếu nhiều kiến thức, kinh nghiệm quản lý. Trong những ngày đầu, hợp tác xã gặp không ít khó khăn. Chanh rừng chủ yếu trồng tự nhiên nên chất lượng không đồng đều; sản lượng phụ thuộc thời tiết; người dân quen bán quả tươi, chưa chú trọng chế biến nên giá trị tương đối thấp.
Trước thực tế đó, một mặt hợp tác xã phối hợp với Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Lộc Bình (cũ) tổ chức tập huấn, hướng dẫn các thành viên hợp tác xã kỹ thuật chăm sóc, phòng ngừa sâu hại cho cây trồng. Mặt khác, vị giám đốc trẻ này đã đến từng hộ dân hướng dẫn thêm quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hái đúng thời điểm; vận động phát triển vùng nguyên liệu theo tiêu chuẩn VietGAP.
Theo anh Thắng, cây trồng này hiện chủ yếu vẫn nhân giống thông qua phương pháp chiết ghép từ cây chanh rừng tự nhiên. Với đặc thù của vùng đồi núi Mẫu Sơn, quá trình sinh trưởng, phát triển của cây chanh rừng vẫn phụ thuộc vào thời tiết. Năm nào, lượng mưa phân bổ đều trong các tháng và ít bão, không có băng tuyết, cây chanh sẽ phát triển tốt. Quá trình từ khi ươm trồng đến lúc ra quả lứa đầu tiên từ 4 - 5 năm. Cây cho thu hoạch vào khoảng tháng 8 đến tháng 12 hằng năm và có thể cho thu hoạch trong vòng 10 năm; sau đó mới phải thay thế dần những cây già cỗi. Với 1ha có thể trồng gần 1 nghìn cây chanh rừng. Mỗi cây sai quả có thể thu được trung bình 20 - 30kg, thậm chí đạt mức 50kg. Giá bán quả tươi dao động từ 50.000 - 80.000 đồng/kg.
Không chấp nhận sản phẩm làm ra có giá trị kinh tế thấp, năm 2021, hợp tác xã đã đầu tư hệ thống sơ chế, bảo quản và nghiên cứu tạo ra nhiều sản phẩm đặc trưng làm từ quả chanh rừng như: Ô mai chanh rừng, chanh muối sấy dẻo… để đáp ứng nhu cầu của thị trường và nâng cao giá trị. Sau khi chế biến, giá trị của sản phẩm làm từ chanh rừng tăng gấp nhiều lần. Hiện, một hộp ô mai mật ong chanh rừng Mẫu Sơn (loại 200g) có giá từ 120.000 đến hơn 200.000 đồng.
Hiện nay, hợp tác xã đã liên kết với 30 hộ dân, phát triển thêm 20ha vùng trồng mới, nâng tổng diện tích trồng chanh rừng lên khoảng 50ha; trong đó, 30ha đang cho thu hoạch, sản lượng ổn định hằng năm trên 20 tấn. Hợp tác xã đã có 5 sản phẩm được công nhận đạt OCOP 3 sao là: Ô mai chanh rừng; quả chanh rừng tươi; chanh rừng muối sấy dẻo; rượu men lá A Múi Mẫu Sơn; chanh rừng ngâm măng ớt.
 |
| Anh Hoàng Phúc Thắng chế biến sản phẩm làm từ chanh rừng. |
| Ảnh: Vũ Văn Đạt - TTXVN |
Lợi nhuận hằng năm của hợp tác xã đạt khoảng 200 - 250 triệu đồng. Hợp tác xã đang tạo việc làm cho hơn 10 lao động thường xuyên và lao động thời vụ với mức thu nhập từ 6 - 8 triệu đồng/người/tháng. Nhờ liên kết trồng, chế biến chanh rừng, nhiều hộ thành viên đã vươn lên làm giàu. Bà Đặng Thị Múi, thành viên Hợp tác xã Nông trang sinh thái Mẫu Sơn vui mừng chia sẻ, tham gia hợp tác xã, gia đình bà được tập huấn, hướng dẫn trồng và chăm sóc cây trồng theo đúng kỹ thuật. Với 100 cây chanh rừng, bình quân mỗi năm, gia đình thu được trên 30 triệu đồng. Khi có nguồn giống, gia đình tiếp tục đăng ký mở rộng diện tích cây trồng để gia tăng thu nhập.
Giám đốc Hợp tác xã Nông trang sinh thái Mẫu Sơn Hoàng Phúc Thắng thông tin, hợp tác xã dự kiến đến năm 2030 phấn đấu nâng diện tích trồng chanh rừng lên khoảng 100ha. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là nguồn giống loài cây này. Để trồng quy mô lớn không thể áp dụng phương thức nhân giống thông qua chiết ghép cành. Năm 2023, hợp tác xã triển khai nghiên cứu, thử nghiệm ươm giống cây chanh rừng từ hạt, với khoảng 20.000 bầu. Cây con khi còn trong bầu được chăm sóc đầy đủ phát triển rất tốt nhưng khi cây cao khoảng 20 - 30cm đưa ra trồng lại khó thích nghi với môi trường tự nhiên. Tỷ lệ cây sống chỉ đạt khoảng 30%.
Hợp tác xã đang tiếp tục nhân giống cây trồng này từ hạt theo hướng tạo môi trường vườn ươm gần giống với điều kiện tự nhiên, giảm lượng nước tưới, chăm sóc và để cây cứng cáp mới đưa ra trồng. Nếu nhân giống thành công, ngay trong năm 2026, hợp tác xã sẽ trồng thêm 50ha cây chanh để tạo nguồn nguyên liệu cho chế biến các sản phẩm từ chanh rừng Mẫu Sơn. Hợp tác xã cũng xem xét xây dựng các bể chứa để dẫn nước từ khe suối về nhằm chủ động tưới tiêu, chăm sóc cây trồng, hạn chế tác động của thời tiết, hạn hán đến năng suất, chất lượng sản phẩm.
Bí thư Đảng ủy xã Mẫu Sơn Hoàng Thị Thúy đánh giá, anh Hoàng Phúc Thắng là điển hình trong việc khai thác hiệu quả tiềm năng, thế mạnh của địa phương để phát triển kinh tế, tạo ra giá trị, hiệu quả cao và giải quyết việc làm cho nhiều lao động. Hợp tác xã Nông trang sinh thái Mẫu Sơn là mô hình đầu tiên trên địa bàn xã triển khai liên kết sản xuất, chế biến, tạo ra nhiều sản phẩm đặc sản địa phương được khách hàng khắp nơi biết đến, ưa chuộng. Không chỉ giúp tạo công ăn việc làm cho lao động, hợp tác xã còn mở ra hướng đi mới cho đồng bào các dân tộc nơi đây từ việc khai thác tài nguyên hiện có đến việc tận dụng thế mạnh của địa phương để phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo và vươn lên làm giàu ngay trên quê hương mình.
Xã Mẫu Sơn có khoảng 70ha chanh rừng. Hiện, quỹ đất để mở rộng quy mô trồng trọt còn khá lớn. Xã khuyến khích các hộ dân tham gia hợp tác xã, liên kết trồng, chế biến các sản phẩm đặc sản từ chanh rừng để nâng cao thu nhập và đời sống../.
