 |
| Hồ chứa Thủy điện Bản Vẽ (Nghệ An) |
| Ảnh: Tá Chuyên/TTXVN |
Các đợt mưa lũ lớn liên tiếp đang đặt hệ thống hồ chứa trước những thách thức chưa từng có. Một hồ chứa đơn lẻ không thể bảo vệ cả lưu vực sông, nhưng một mạng lưới hồ chứa đồng bộ và được vận hành khoa học hoàn toàn có thể giảm thiểu thiệt hại cho hàng vạn người dân vùng hạ lưu. Điều đó đòi hỏi việc phối hợp linh hoạt giữa các hồ thủy điện – thủy lợi, áp dụng các quy trình vận hành liên hồ chứa thích ứng và chủ động giảm xả lũ trong những tình huống khẩn cấp.
*Thách thức trước thiên tai cực đoan, dị thường
 |
| Hồ Tân Giang ở xã Phước Hà (Khánh Hòa) xả nước trước khả năng bão số 13 đổ bộ. |
| Ảnh: Công Thử/TTXVN |
Theo các chuyên gia, trong bối cảnh này, hồ thủy lợi và hồ thủy điện cần phối hợp chặt chẽ hơn và Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự các cấp phải phát huy vai trò điều phối. Khi tổng dung tích hồ chứa cả nước khoảng 70 tỷ m³; trong đó khoảng 55 tỷ m³ thuộc các hồ thủy điện, thì việc chống lũ không thể chỉ trông vào hệ thống hồ thủy lợi.
 |
| Hồ Thủy điện Bình Điền (thành phố Huế) xả nước. |
| Ảnh: Hồ Cầu/TTXVN |
. *Đổi mới quản trị lưu vực
Theo các chuyên gia, khi phê duyệt mục tiêu đầu tiên cho các hồ thủy điện là phát điện. Bối cảnh hiện nay cần sửa đổi quy định cần hài hòa lợi ích các bên. Việc quản lý nguồn nước phải từ thượng lưu đến hạ lưu, không phân biệt ngành quản lý. Quản lý phải theo lưu vực sông, không theo địa giới hành chính từ đó có giải pháp điều tiết nước tổng thể. Hồ chứa phải đảm bảo đa mục tiêu là: đảm bảo an toàn công trình, cắt giảm lũ hiệu quả cho vùng hạ du và cấp nước phục vụ phát triển kinh tế.
Hiện cả nước có 11 quy trình vận hành liên hồ chứa đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, áp dụng trên những lưu vực sông lớn như sông Hồng, sông Mã, sông Cả, sông Hương, sông Vu Gia – Thu Bồn, sông Trà Khúc, sông Kôn – Hà Thanh, sông Ba, sông Sê San, sông Serepok và sông Đồng Nai. Mới đây, nhằm tăng tính linh hoạt trong vận hành hồ chứa để ứng phó với các tình huống lũ bất thường, lũ muộn trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thời tiết trở nên bất thường, cực đoan, làm xuất hiện lũ lịch sử, Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định Sửa đổi bổ sung một số điều của quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Hồng. Việc điều chỉnh quy trình vận hành này để sử dụng hồ chứa phải hài hòa giữa nhu cầu: phát điện (an ninh năng lượng); phòng, chống thiên tai và cấp nước.
Thực tế, khi lũ về, hồ chứa luôn vận hành theo nguyên tắc: xả thấp hơn hoặc tối đa bằng lưu lượng nước đến hồ. Nếu xả thấp hơn lưu lượng về nghĩa là hồ đang tích nước, đồng nghĩa làm giảm lượng nước chảy xuống hạ du, từ đó giảm lũ. Còn nếu xả đúng bằng lưu lượng về, hồ hoạt động như một đoạn sông bình thường, tức là có hồ hay không cũng không làm tăng lũ hạ du, PGS. TS Vũ Thanh Ca phân tích.
Để thích ứng bền vững với biến đổi khí hậu và thiên tai cực đoan, TS. Nguyễn Huy Hoạch, Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam đề xuất chuyển sang mô hình quản trị tích hợp khí hậu - thủy năng (IHCM) với ba hướng trọng tâm là Quy hoạch phòng lũ hạ du; Nâng cấp cảnh báo sớm; Điều chỉnh quy trình vận hành liên liên hồ chứa phù hợp với biến đổi khí hậu và sẵn sàng đầu tư vào công trình phòng lũ chuyên dụng.
Theo PGS.TS. Hoàng Thái Đại, Hội Thủy lợi Việt Nam, nguyên tắc quản lý tổng hợp theo lưu vực sông đã được đề ra nhiều năm, song vai trò của các Ban quản lý lưu vực vẫn mờ nhạt. Việc quản lý tổng hợp tài nguyên nước cần thống nhất từ Trung ương đến địa phương và sự phối hợp liên ngành để giảm thiểu thiệt hại và đảm bảo an toàn cho người dân.
Bài cuối: Sức ép nâng cấp cảnh báo
