Trong lịch sử phát triển của bất kỳ quốc gia nào, đều có những thời điểm bản lề. Với đất nước ta: Cuộc cách mạng tinh gọn, sắp xếp lại tổ chức bộ máy là một dấu mốc như thế.
Điểm khởi đầu của mọi cải cách lớn lao chính là dám nhìn thẳng vào sự thật. Bộ máy hành chính từ Trung ương đến địa phương trong nhiều năm đã bộc lộ những bất cập: cồng kềnh, chồng chéo, kém hiệu lực, làm tăng gánh nặng ngân sách và giảm tốc độ phản ứng chính sách. Tổng Bí thư Tô Lâm từng dẫn chứng hiện nay, ngân sách đang chi khoảng gần 70% để trả lương, chi thường xuyên, phục vụ cho hoạt động. Nếu điều hành ngân sách như vậy sẽ không còn tiền chi cho đầu tư phát triển. Trong khi các quốc gia khác chi trên 40% ngân sách cho trả lương và dành trên 50% ngân sách chi cho quốc phòng – an ninh, giáo dục, y tế, an sinh xã hội… Tổng Bí thư cũng nêu thực tế, có nhiều bộ ngành bộ máy tổ chức cồng kềnh, không rõ chức năng, nhiệm vụ, không phân cấp cho địa phương, có tình trạng một việc nhiều người làm, nhưng không ai chịu trách nhiệm chính...
Chưa bao giờ hệ thống chính trị Việt Nam lại chứng kiến một cuộc sắp xếp, tinh gọn bộ máy mạnh mẽ như hiện nay. Mặc dù tốc độ rất khẩn trương và quy mô lớn, tất cả đang được triển khai một cách bài bản, khoa học, kỹ lưỡng.
Kể từ Hội nghị Trung ương X khóa XIII (9/2024) đến nay, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã làm việc ngày đêm với tinh thần quyết liệt tập trung cao nhất xây dựng, tinh gọn bộ máy tổ chức Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị-xã hội. Quá trình thực hiện khẩn trương, tích cực, nghiêm túc, thông suốt, nhịp nhàng, đồng bộ từ Trung ương đến địa phương “Trung ương làm gương, địa phương hưởng ứng”; công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện được triển khai theo phương châm “vừa chạy, vừa xếp hàng,” “Trung ương không chờ địa phương, tỉnh không chờ huyện, huyện không chờ cơ sở” với cách làm bài bản, khoa học, dân chủ.
Với quyết tâm chính trị cao nhất, ngày 1/3/2025 theo đúng thời gian, tiến độ của Bộ Chính trị, Trung ương đảng đề ra: bộ máy mới ở Trung ương, địa phương đã đi vào hoạt động với khí thế mới.
Quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy đã giảm đáng kể số đầu mối, cơ quan, trong đó:
Cơ quan Đảng: Giảm 4 cơ quan Đảng trực thuộc Trung ương; 25 ban cán sự đảng; 16 đảng đoàn trực thuộc Trung ương;
Cơ quan Quốc hội: Giảm 5 cơ quan; 13 đầu mối cấp vụ, đơn vị
Tổ chức bộ máy Chính phủ: Giảm 5 bộ và 3 cơ quan; giảm 100% đầu mối cấp tổng cục; 519 cục và tổ chức tương đương; 219 vụ và tổ chức tương đương; 3.303 chi cục và tương đương...
Dư luận xã hội và bạn bè quốc tế đều ủng hộ chủ trương này, coi đây là cơ hội lịch sử để phát triển đất nước.
Nhưng không dừng lại, cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy tiếp tục bước vào giai đoạn 2 với nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Việc nghiên cứu bỏ cấp huyện, tái cấu trúc địa giới hành chính cho thấy tư duy cải cách đã chạm tới cấu trúc cốt lõi của hệ thống tổ chức – một quyết định không dễ đưa ra, càng không dễ thực hiện, nhưng lại là việc cần làm vì tương lai phát triển bền vững.
Đồng ý chủ trương tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp: Cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương), cấp xã (xã, phường, đặc khu trực thuộc tỉnh, thành phố); kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện từ ngày 01/7/2025.
Đồng ý số lượng đơn vị hành chính cấp tỉnh sau sáp nhập là 34 tỉnh, thành phố (28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương)
Đồng ý sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã bảo đảm cả nước giảm khoảng 60-70% số lượng đơn vị hành chính cấp xã so với hiện nay.
Ngay sau Hội nghị Trung ương lịch sử, các mốc tiến độ đã được Trung ương, Bộ Chính trị ấn định cụ thể, như bắt đầu kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã mới đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2025 theo lộ trình chuyển tiếp và hoàn thành toàn bộ trước ngày 15/8/2025; hoàn thành sáp nhập các tỉnh trước ngày 1/9/2025.
121 nhiệm vụ đã được ấn định thời hạn, phân công cụ thể và được kiểm soát tiến độ từng ngày. Bộ Chính trị đã thành lập 19 đoàn kiểm tra do các Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư làm trưởng đoàn phụ trách các tỉnh, thành phố, bảo đảm vừa kiểm tra, vừa kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho địa phương.
Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: Năm 2025 là năm bản lề mở ra kỷ nguyên mới, trong khi mục tiêu trở thành quốc gia phát triển chỉ còn hai thập niên phía trước. Nếu không bắt kịp nhịp độ cải cách, không tạo đột phá ngay từ bây giờ, chúng ta sẽ lỡ mất cơ hội vàng và tụt lại trong cuộc đua toàn cầu.
Lịch sử luôn ghi nhớ những người dám chọn việc khó, dám mở đường. Trong bối cảnh còn nhiều thách thức, Đảng ta vẫn dám đi đầu, vượt qua mọi trở ngại – điều đó thể hiện trách nhiệm chính trị cao cả, bản lĩnh của một Đảng cầm quyền luôn đặt lợi ích của nhân dân và đất nước lên trên hết. Việc Trung ương quyết định tinh gọn bộ máy là minh chứng rõ ràng về sự dấn thân vì lợi ích chung. Đó không phải là sự sắp xếp lại hình thức, mà là kiến tạo lại nền tảng thể chế theo hướng hiệu lực, hiệu quả, phục vụ tốt nhất cho dân. Đất nước sẽ không thể vươn mình mạnh mẽ nếu vẫn giữ nguyên một bộ máy không còn phù hợp./.
