Trong bối cảnh đất nước đang tiến bước vào kỷ nguyên mới, việc thực hành tiết kiệm và chống lãng phí đã trở thành yêu cầu cấp bách, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của quốc gia. Ngày 1/6, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có bài viết “Thực hành tiết kiệm” nhấn mạnh tầm quan trọng của vấn đề này; coi đây là yếu tố then chốt giúp xây dựng một xã hội văn minh, có trách nhiệm và ý thức tự giác cao trong từng cá nhân, tổ chức.
Bài viết của Tổng Bí thư không chỉ là lời nhắc nhở mà còn mở ra một góc nhìn toàn diện về trách nhiệm của mỗi người dân, cán bộ, đảng viên và các cấp chính quyền trong hành trình xây dựng nền hành chính minh bạch, hiệu quả. Theo các chuyên gia, nhà khoa học, đây chính là động lực kép, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, vừa xây dựng hình ảnh đất nước giàu truyền thống tiết kiệm, có trách nhiệm công dân.
*Chống hình thức trong thực hành tiết kiệm và chống lãng phí
Đánh giá trên thực tế, việc triển khai thực hành tiết kiệm, chống lãng phí còn nhiều hạn chế, có biểu hiện mang tính hình thức, thiếu thực chất, Tiến sỹ Phan Tân, Phó Giám đốc Nhà Xuất bản và Tạp chí Khoa học Xã hội (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) nhận định, Việt Nam chủ yếu thực hiện tiết kiệm qua giảm chi ngân sách theo tỷ lệ phần trăm nhất định hàng năm, chưa tập trung vào các giải pháp và hành động cụ thể. Các cơ quan, đơn vị thường cắt giảm chi tiêu chung chung, thiếu các biện pháp điều chỉnh đối với các khoản mục chi tiêu tốn quá mức hoặc lãng phí. Hệ quả là, các hoạt động lớn như lễ kỷ niệm, hội nghị, sự kiện thường xuyên diễn ra gây ra sự lãng phí không nhỏ. Ví dụ, các lễ kỷ niệm cấp bộ, ngành, địa phương được tổ chức liên tục, sử dụng nhiều nguồn lực mà hiệu quả không rõ ràng, dẫn đến lãng phí về ngân sách và nhân lực.
Tương tự, tình trạng lãnh đạo mới thì phải có phòng mới, trang bị mới, xe mới, cổng mới…mà không sử dụng cơ sở vật chất của lãnh đạo tiền nhiệm cho dù thiết bị còn tốt, cũng là một hình thức lãng phí không đáng có. Thậm chí, việc tặng huy chương, huân chương, bằng khen các loại tràn lan, kèm theo các thủ tục rườm rà, tốn kém đã làm mất đi giá trị vốn có của những danh hiệu cao quý này. Tuy nhiên, theo Tiến sỹ Phan Tân, câu chuyện lãng phí lớn nhất đang được thảo luận hiện nay là việc sử dụng các trụ sở chính quyền ở địa phương. Có những trụ sở đang xây dựng dở dang, có những trụ sở vừa được đưa vào xây dựng nhưng sẽ không còn được sử dụng hoặc chuyển sang công năng khác với mục đích ban đầu, gây ra sự lãng phí rất lớn nguồn lực của Nhà nước và nhân dân.
Tiến sỹ Phan Tân cho rằng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí là nhiệm vụ của toàn dân, đòi hỏi sự kết hợp giữa tự giác, làm gương và sự răn đe của các chế tài pháp luật. Ở cấp độ vĩ mô, Việt Nam đã ban hành nhiều nghị quyết, luật pháp, nghị định và thông tư liên quan, điển hình là Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Ở cấp độ vi mô, để triển khai hiệu quả thực hành tiết kiệm ở mọi ngành, mọi nghề, mọi lĩnh vực thì trách nhiệm phải được gắn với mỗi cán bộ, đảng viên và người dân. Tiến sỹ Phan Tân đề xuất thời gian tới, các cấp, bộ, ngành tập trung vào hai hướng giải pháp cụ thể. Trước hết, mỗi cơ quan, tổ chức phải xây dựng tiêu chí tiết kiệm cụ thể, đưa nội dung này thành tiêu chí đánh giá, xếp loại quan trọng hàng năm; đồng thời, cần có hình thức xử lý kịp thời, nghiêm khắc đối với các hành vi lãng phí trong cơ quan, đơn vị. Kế tiếp, cần xây dựng phong trào xã hội sâu rộng, nâng cao ý thức thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong mỗi cá nhân, từ cơ quan đến gia đình, từ người lớn đến trẻ nhỏ. Lãng phí hiện nay không chỉ tồn tại trong lĩnh vực công mà còn phổ biến trong lĩnh vực tư, trong các hoạt động tiêu dùng hàng ngày như mua sắm, may mặc, ăn uống. Việc phát động phong trào xã hội sẽ đánh động mạnh được vào ý thức của người dân, nâng cao ý thức của người dân, tạo tiền đề cho một xã hội tiết kiệm, bền vững.
Tiến sỹ Phan Tân cũng cho biết thêm, tại Nhà Xuất bản và Tạp chí Khoa học Xã hội, chủ trương thực hành tiết kiệm chung là hạn chế đến mức tối đa các hoạt động mua sắm tài sản, công cụ, dụng cụ làm việc. Những tài sản nào, công cụ, dụng cụ nào thực sự cần thiết phải thay thế hay trang bị mới đều phải được đánh giá thực trạng, chứng minh được nhu cầu cần thiết. Với tài sản có giá trị từ 5 triệu đồng trở lên thì phải thành lập Hội đồng mua sắm xem xét, giám sát. Cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của đơn vị luôn ý thức cao tinh thần tiết kiệm từ những hoạt động nhỏ nhất của Nhà Xuất bản và Tạp chí Khoa học Xã hội.
* Cán bộ, đảng viên cần gương mẫu thực hành tiết kiệm
 |
| Tiến sỹ Nguyễn Xuân Khoát, Chánh Văn phòng Viện Kinh tế và Pháp luật Quốc tế (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam) |
| Ảnh: TTXVN phát |
Tiến sỹ Nguyễn Xuân Khoát, Chánh Văn phòng Viện Kinh tế và Pháp luật Quốc tế (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam) nhận định, trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và những biến động phức tạp của kinh tế toàn cầu, việc nâng cao ý thức tiết kiệm và quyết liệt chống lãng phí càng trở nên cấp bách. Đối với mỗi cá nhân, tiết kiệm thể hiện sự trân trọng giá trị của đồng tiền, của công sức lao động, là nền tảng xây dựng cuộc sống ổn định. Tiết kiệm từ những thói quen nhỏ như tắt đèn khi ra khỏi phòng, sử dụng nước hợp lý hay tái chế rác thải…đều góp phần hình thành một nếp sống văn minh, có trách nhiệm.
Theo Tiến sỹ Nguyễn Xuân Khoát, mặc dù chủ trương về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí đã được đề cao từ lâu, nhưng thực tế cho thấy, nội dung này vẫn còn mang tính hình thức, chưa đi vào chiều sâu cuộc sống. Tiến sỹ Nguyễn Xuân Khoát cho rằng, có một số nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Trước hết, đó là do việc thiếu cơ chế giám sát và xử lý nghiêm minh. Dù có nhiều quy định, việc kiểm tra, đánh giá hiệu quả và xử lý các hành vi lãng phí chưa đủ răn đe. Tình trạng đầu tư dàn trải, kém hiệu quả vẫn diễn ra ở một số địa phương. Các dự án "đắp chiếu" hoặc vượt dự toán nhưng không ai phải chịu trách nhiệm rõ ràng đã làm xói mòn niềm tin và ý thức tiết kiệm. Ngoài ra, đó còn là nhận thức chưa đồng đều và ý thức tự giác chưa cao. Nhiều người vẫn nghĩ tiết kiệm là việc "làm to", liên quan đến các khoản chi lớn của nhà nước mà ít chú ý đến những lãng phí nhỏ trong sinh hoạt hàng ngày. Chẳng hạn, việc sử dụng điện, nước lãng phí trong các cơ quan công sở hay tại hộ gia đình vẫn còn phổ biến. Nhiều nơi bật điều hòa ở nhiệt độ quá thấp hay đèn điện sáng cả ngày dù không cần thiết cho thấy ý thức tiết kiệm chưa được đặt lên hàng đầu.
Bên cạnh đó, người đứng đầu, cán bộ công chức chưa thực sự gương mẫu trong lối sống giản dị, tiết kiệm nên rất khó để tạo ra sức lan tỏa trong cộng đồng. Tình trạng sử dụng xe công, công sản lãng phí hoặc tổ chức hội họp, sự kiện quá tốn kém ở một số đơn vị dù đã được chấn chỉnh nhưng vẫn còn tồn tại, ảnh hưởng tiêu cực đến chương trình.
Để khắc phục tình trạng này, theo Tiến sỹ Nguyễn Xuân Khoát cần có sự quyết liệt hơn nữa trong việc hoàn thiện thể chế, tăng cường kiểm tra, giám sát, đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức và ý thức tự giác về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong toàn xã hội.. Các cơ quan, tổ chức cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng ngân sách, tài sản công; xây dựng các quy định, chuẩn mực rõ ràng về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Mỗi cán bộ, đảng viên cần gương mẫu đi đầu, làm gương trong việc thực hành tiết kiệm và đấu tranh với các biểu hiện lãng phí./.
